Is het voor de bodem beter om niet te ploegen?

Doe ik er nog goed aan om te ploegen? Dat is een vraag die veel landbouwers bezighoudt nu niet-kerende grondbewerking in opmars is. Voor het antwoord buigen we ons met twee experten over de grond van de zaak: de bodem. Volgens onderzoeker Steven Sleutel (UGent) en beleidsmedewerker Joost Salomez (LNE) heeft niet kerende grondbewerking zijn verdiensten, zonder zaligmakend te zijn. Zij verklaren zich nader.

Of je nu ploegt of de bodem niet kerend bewerkt, doe dat altijd in goede omstandigheden want een (te) natte bodem beschadig je met eender welk werktuig. “Zondig je daartegen en smeer je met een niet-kerende bewerking de bodem dicht op 20 cm diepte, dan maak je een diepere beworteling van planten moeilijk en ben je soms nog slechter af dan met een ploegzool op 30 cm”, zegt Joost Salomez van de dienst Land en Bodembescherming van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie. Hij geeft landbouwers het advies om met een spade de vochtigheid en verdichting van de bodem te checken alvorens een bewerking uit te voeren.

In een ploegloos systeem blijft de bodem langer vochtig in het voorjaar. Het geduld van de boer wordt dus meer op de proef gesteld. Een bodem die bovenop droog lijkt, is dat niet altijd op 30 cm diepte en is dan onvoldoende draagkrachtig voor zware landbouwmachines. “Wat je aan de oppervlakte ziet is van belang, maar dat geldt ook voor wat er in de ondergrond gebeurt. Door het verzwaren van het landbouwmateriaal moet er meer aandacht zijn voor de diepere bodemlagen. Veroorzaak je daar een verdichting, dan is dat moeilijk te herstellen.”

Recent koos de Vlaamse regering voor een gefaseerde invoering van niet kerende grondbewerking op (zeer) sterk erosiegevoelige percelen. “Hierdoor breng je het organisch materiaal, een belangrijk bindmiddel van bodemdeeltjes in aggregaten, naar het oppervlak en wapen je de bodem tegen watererosie en verslemping. Door de beperkte aanvoer van organisch materiaal bovenaan de bouwvoor te concentreren, is er wel een daling van het organische stofgehalte onderin de bouwvoor”, verduidelijken de twee bodemexperten.

Behalve op erosiegevoelige percelen vindt Steven Sleutel, onderzoeker aan de vakgroep Bodembeheer van de Universiteit Gent, ploegloos boeren ook interessant op percelen die gauw last hebben van droogtestress. “Door de bodem bedekt te houden, kan je evaporatie tegengaan. Dat kan nuttig zijn in onze Zandstreek.” Alle Vlaamse boeren het advies geven om te stoppen met ploegen, vindt Sleutel onzinnig. “Op een zware kleibodem bekom je een fijn zaaibed door te ploegen in het najaar en door de grove kluiten stuk te laten vriezen.”

Conclusie? Of je beter ploegt dan wel niet kerend bewerkt, hangt van veel factoren af. En met beide werktuigen doe je een natte bodem meer kwaad dan goed. Een niet kerende bewerking is onder natte omstandigheden niet in staat de aanwezige verdichting op te heffen, en ook ploegen resulteert op dat moment in een minder goede bodemstructuur. “Wees pragmatisch. Gebruik het machinepark dat je hebt op het goede moment. Ook een aantal pioniers van niet kerende grondbewerking in de Waalse leemstreek gebruiken nog af en toe de ploeg, bijvoorbeeld wanneer de bodemstructuur van een perceel te sterk aangetast werd door oogstwerkzaamheden”, besluiten Sleutel en Salomez.

Lees het volledige interview met Joost Salomez en Steven Sleutel in geVILT.