"Appreciatie voor loonwerk stijgt in de veehouderij"

De schaalvergroting in de land- en tuinbouw vraagt een aanpassing van de bedrijfsvoering. Aangezien arbeid schaarser en duurder wordt, zoeken landbouwers oplossingen in automatisatie en loonwerk. De Nederlandse melkveehouder die we samen met loonwerker Geert Broekx bezoeken, is zo iemand. Zijn bedrijf telt 240 koeien, één vaste arbeidskracht op het bedrijf namelijk hijzelf, automatisatie van het melken en voederen en, meest bijzonder van al, geen tractor op het erf. “Waarom zou ik een tractor kopen als het efficiënter is om het veldwerk uit te besteden aan de loonwerker”, klinkt het nuchter. Zijn bedrijfsvoering is atypisch in vergelijking met een Vlaams melkveebedrijf maar net daarom interessant.

Voor een buitenstaander is elke bestuurder van een landbouwmachine een boer maar insiders weten wel beter. Landbouwmateriaal werd groter en efficiënter maar tezelfdertijd veel duurder. Voor een doorsnee landbouwer is het niet rendabel om dure oogstmachines zoals een maaidorser of hakselaar aan te schaffen. Op zowat elk Vlaamse boerderij is wel een tractor aanwezig, vaak met een lange lijst aan toebehoren. Toch ontbreken er meestal een aantal werktuigen (balenpers, drijfmestton, maïsplanter, enz.) omdat het voor een landbouwer voordeliger is die veldwerkzaamheden uit te besteden.

Op dat ogenblik komt een loonwerker op de proppen, met modern en meestal ook groot landbouwmateriaal waarmee de klus in geen tijd geklaard is. Bij loonwerkbedrijf Broekx uit Bree beschikken ze over een twintigtal tractoren, drie hakselaars voor de gras- en kuilmaïsoogst en een even groot aantal maaidorsers voor de graan- en korrelmaïsoogst en zelfrijders voor het injecteren van drijfmest. Verder spotten we vier bulldozers, een handvol drijfmestvaten en te veel werktuigen om op te noemen.

Hoeveel landbouwgrond kan je met zo’n indrukwekkende colonne machines bewerken, polsen we bij Geert Broekx. “Moeilijke vraag, maar we spreken al gauw over duizenden tot wel tienduizenden hectaren. Toen het er door de weersomstandigheden dit voorjaar om spande, hebben we op één dag tijd 400 hectare gras ingekuild. Al onze hakselaars, opraapwagens, persen en wikkelaars waren toen gelijktijdig aan het werk.” Die slagkracht is net de sterkte van een loonwerker. Met goedkoper maar daardoor ook kleiner materiaal zou een landbouwer niet de capaciteit halen die nodig is om bijvoorbeeld de mest tijdig op het land te krijgen of het gras in te kuilen voor het begint te regenen. Belgisch kwakkelweer weet je wel.

Tijd pleit ook nog op een andere manier in het voordeel van loonwerk. Landbouwbedrijven worden groter, wat voor een veehouder betekent dat er steeds meer werk is in de stallen. De veldwerkzaamheden uitbesteden aan een loonwerker, is dan een meer voor de hand liggende oplossing dan vreemde arbeid inhuren. Dat doet ook een Nederlandse klant van Geert Broekx, die we uit respect voor zijn privacy niet bij naam noemen. De Nederlander zijn bedrijfsfilosofie steunt voor een groot stuk op loonwerk.

Hij melkt 240 koeien en heeft zijn bedrijf sterk geautomatiseerd om het werk bijna op zijn dooie eentje rond te krijgen. “Arbeid is veel te duur om het anders te doen”, vindt de melkveehouder, “en anders dan veel Vlaamse boeren kan ik mijn vader niet vragen om bij te springen.” We tellen vier melkrobots maar ons oog valt vooral op de automatische installatie om de koeien te voederen. In Vlaanderen is dat vooralsnog een rariteit. “Een aantal grote Vlaamse melkveeboeren zijn toch ook al overgeschakeld op automatisch voederen”, weet Geert. Ook de boer in kwestie heeft de indruk dat de Vlamingen aan een inhaalbeweging bezig zijn, “terwijl de Nederlandse overheid de ruimte om te ondernemen dichtgooit met nieuwe regeltjes.” Vooral in de naburige provincie Noord-Brabant hebben agrarische ondernemers daar last van.

Op de vraag waarom hij het werk op het veld uitbesteedt aan een Belgische loonwerker heeft de man het antwoord snel klaar: “Een loonwerker moet goed werk afleveren, daar hecht ik nog meer belang aan dan aan de kostprijs. Broekx beschikt over modern materiaal en ze denken mee na over nieuwe ontwikkelingen. Ik wil bijvoorbeeld geen zware mesttonnen over mijn grasland. Dat is waardeloos door de bodemverdichting die zo veroorzaakt wordt. De driewielers van Broekx met luchtdrukwisselsysteem doen het op dat vlak veel beter.” Gekscherend noemt hij Loonbedrijf Broekx “een Hollands bedrijf”, precies omdat ze zo goed mee zijn met hun tijd.

Het vertrouwen in de loonwerker is groot want de Nederlandse melkveehouder beschikt niet over een tractor. “Alleen voor het schudden van het gras huur ik er één. Meer dan 40 uur heb ik daar dit jaar nog niet mee gewerkt.” Een tractor aanschaffen zou niet alleen duurder uitvallen, het veldwerk zou ook tijd kosten die hij niet heeft. “Begin met een machine met een werkbreedte van drie meter maar eens te maaien aan bijna 40 hectare grasland. Met twee hectare per uur schiet dat niet op. Het uitrijden van mest is hetzelfde verhaal. Doe dat maar eens met een tonnetje van acht of tien kubieke meter achter een tractor.”

Toch zijn er genoeg collega-melkveehouders die wél zelf op de tractor kruipen. De Nederlander denkt daar het zijne van: “Ze proberen kosten te besparen maar het vergt zo veel tijd dat ik hen dat niet zie volhouden wanneer de nieuwe stal na het verdwijnen van de melkquota vol koeien komt te staan.” Hij kiest ervoor om de pieken in de werkdruk volledig uit te vlakken. Loonwerk ziet hij als de beste en de goedkoopste manier om dat te bereiken. Over de factuur van de loonwerker hoor je hem met andere woorden niet vitten, over de prijs van de melk wil hij wel een boompje opzetten. “Een melkprijs van 40 eurocent is nog te laag. Waarom zou een landbouwer aan 10 euro per uur moeten werken? Laat ons netjes geld verdienen, net zoals de monteurs en de adviseurs die hier op het erf komen. Dat zou meteen ook financiële ruimte scheppen voor de betalingen aan loonwerkers en leveranciers.”

Op stiptheid rekent de Nederlandse melkveehouder zijn loonwerker streng af. “Ik kan niets aanvangen met een loonwerker die op het laatste nippertje het inkuilen van het gras annuleert.” Broekx beschikt over genoeg mensen en materiaal om geen klanten te moeten teleurstellen. “En dat laat ons toe om met tien uur werken op een dag het werk rond te krijgen”, zegt Geert, die zijn personeel vrije tijd wil gunnen en de omwonenden hun nachtrust.

Uitzonderlijk wordt er op zondag of ’s nachts gewerkt. “Als er gras ingekuild moet worden en ze voorspellen ’s anderendaags regen, dan kan het niet anders. Maar maïs hakselen zou ik nooit ’s nachts doen want dan maak je een hele buurt wakker. Dorsen is een ander verhaal. Is het door kwakkelweer een kort seizoen, dan durft Broekx containers op het veld klaarzetten zodat percelen die ver van de ‘bewoonde wereld’ liggen in het holst van de nacht geoogst kunnen worden zonder iemand te storen. Loonwerk, het blijft een aparte stiel…

Lees de uitgebreide reportage in geVILT 'Boeren weten wat ze aan hun loonwerker hebben'.