Belgische aardappeltelers bedot met vervalst pootgoed
In Nederland is een zwart circuit van aardappelpootgoed blootgelegd. De Nederlandse Algemene Keuringsdienst (NAK) tilt er zwaar aan want het pootgoedbedrijf heeft zeker drie jaar niet gecertificeerd pootgoed met vervalste certificaten in de handel gebracht. Het gaat om de grootste teler van het land, die 350 hectare aardappelpootgoed vermeerdert. Meer dan 200 ton frauduleus pootgoed is via het handelsbedrijf Zeeland Trade geleverd aan Belgische aardappeltelers. Hen wacht een zware financiële kater want de reeds geplante aardappelpercelen moeten ter bewaking van de plantengezondheid vernietigd worden. Licentiewaakhond Breeders Trust en NAK kwamen de fraude op het spoor. In eigen land is het Voedselagentschap op zoek naar bedotte klanten. "Tot op vandaag zijn we op de hoogte van acht landbouwers die het pootgoed gebruikt hebben."
Bij de fraudezaak, die zich uitstrekt over tenminste de afgelopen drie teeltjaren, is de grootste pootgoedteler van Nederland en het handelsbedrijf Zeeland Trade betrokken. De teler gaf inmiddels toe dat hij pootgoed van het aardappelras Fontane onttrok aan het contract met aardappelcoöperatie Agrico. Alleen al het voorbije teeltjaar is minstens 250 ton pootgoed zonder officiële certificaten onderhands verkocht aan Zeeland Trade. Deze laatste bracht vervalste NAK-certificaten aan zodat het pootgoed zijn weg naar de markt kon vinden.
De Nederlandse Algemene Keuringsdienst (NAK) kreeg de hulp van licentiewaakhond Breeders Trust bij het opsporen van de daders. Het in Brussel gevestigde Breeders Trust verdedigt de belangen van tien aardappelveredelaars. Zij ontvingen dit voorjaar signalen dat er vervalste pootgoedcertificaten in omloop waren in Nederland en België. Aardappeltelers die het pootgoed kochten, merkten dat de certificaten makkelijker scheurden dan anders en signaleerden dit.
Handelshuis Agrico heeft ondertussen al aangekondigd dat het de schade op de Noord-Brabantse pootgoedteler gaat verhalen. Volgend jaar wordt hij uit de coöperatie gezet. Vorig jaar werd al een pootgoedteler in de Noordoostpolder op heterdaad betrapt toen hij consumptieaardappelen onder het pootgoed mengde. Ook die teler leverde aan Agrico en wordt uit de coöperatie gezet. NAK vermoedt dat het incidenten zijn, en niet het topje van de ijsberg, omdat fraude op zo’n grote schaal moeilijk verborgen is te houden.
De keuringsdienst heeft nog niet beslist welke maagtregelen in de nieuwe fraudezaak worden genomen. Ze tillen er wel erg zwaar aan omdat de boel al enkele jaren belazerd wordt. NAK vond ook vervalste certificaten van de oogsten 2016 en 2017. ‘‘Het is een schandelijke zaak’’, stelt Geert Staring namens Breeders Trust. “Niet alleen het vertrouwen in het NAK-certificaat is internationaal geschaad, ook is de afgelopen jaren een groot aantal Nederlandse en Belgische consumptieaardappeltelers misleid en ongewild betrokken geraakt bij illegale handel in uitgangsmateriaal.”
Breeders Trust roept Nederlandse en Belgische aardappeltelers maar ook tussenhandelaren op om pootgoedleveringen in bulk via handelsbedrijf Zeeland Trade na te gaan en te melden. Mocht blijken dat er over de afgelopen jaren naast het ras Fontane nog meer partijen en rassen met een vervalst certificaat zijn verhandeld, dan zet Breeders Trust het onderzoek voort. De betrokken pootgoedteler en de handelaar die de NAK-certificaten vervalste, hangen hoge boetes en schadeclaims vanwege Breeders Trust, Agrico en de gedupeerde aardappeltelers boven het hoofd.
Het Voedselagentschap spoort in eigen land op hoeveel aardappeltelers vervalst pootgoed geleverd kregen. Woordvoerder Liesbeth Van De Voorde: ‘‘We zijn op de hoogte van meer dan 200 ton pootgoed dat door acht landbouwers gebruikt werd. Op ongeveer 45 ton niet geplant pootgoed werd beslag gelegd bij één bijkomende landbouwer en een groothandelaar. De inspecties bij de getroffen landbouwers zijn nog bezig zodat we geen uitsluitsel kunnen geven over de totale oppervlakte van de geplante percelen.’’ Wel al zeker is dat alle gedupeerden de betrokken aardappelpercelen moeten vernietigen. ‘‘Gezien de financiële impact daarvan wilden we dat liever vermijden, maar onze Nederlandse collega's van NVWA deelden mee dat de traceerbaarheid van het pootgoed niet gegarandeerd is. Daarom nemen we geen risico's in het licht van de plantengezondheid.’’
Via het pootgoed kunnen bacterieziekten zoals ringrot en bruinrot verspreid worden. Het Voedselagentschap houdt permanent toezicht op de verspreiding van die ziekten, en vaardigt in dat kader ook beschermingsmaatregelen uit zoals regionale verboden op het gebruik van oppervlaktewater voor irrigatie van aardappelpercelen. Niet de gezondheid van de consument staat op het spel, wel een rendabele aardappelteelt want zulke ziekten kunnen grote opbrengstverliezen veroorzaken. Voor de aardappeltelers die vervalst pootgoed geleverd kregen, stelt zich nu een ander financieel probleem. Zij moeten de reeds geplante aardappelpercelen doodspuiten. Hetzelfde dient te gebeuren met planten die dit en volgend jaar de kop opsteken in een ander gewas. Gezien de tijd van het jaar hebben zij weinig andere keuze dan op de getroffen percelen (laagwaardige) maïs te zaaien.
‘‘Fraude is uiteraard onaanvaardbaar en daarom zijn we genoodzaakt om consequent te reageren ter bescherming van de plantengezondheid, maar we beseffen dat dit een tegenvaller is voor de getroffen landbouwers’’, aldus het Voedselagentschap. Het probleem zal verder opgevolgd worden in samenwerking met het Departement Landbouw en Visserij, dat op dezelfde manier reageert: ‘‘Dit is een zware klap voor de betrokken Vlaamse aardappeltelers en een zware schending van het vertrouwen in hun pootgoedleverancier.’’ Er bestaat geen fonds van overheid of sector dat tussenkomt in dit soort schade. Het enige wat de Belgische telers kunnen doen, is naar de rechtbank stappen en schadevergoeding eisen van hun leverancier.
