Bescherming Voerstreek als cultuurhistorisch landschap

Ieder jaar trekt de Voerstreek veel dagjestoeristen want het is er prachtig om te wandelen en te fietsen. Zowel esthetisch als historisch is het Voerense landschap een erfgoedparel. Dat zijn de woorden van Vlaams minister-president Geert Bourgeois, nadat hij besloot tot de bescherming van de Gulpvallei, Altenbroek en Voervallei als cultuurhistorisch landschap. Dat opent mogelijkheden voor erfgoedpremies. Bij de bescherming van het Voerense landschap was het zoeken naar een moeilijk evenwicht tussen bescherming van het landschap en de exploitatievrijheid van de landbouwers die er actief zijn.

Het cultuurhistorische landschap van de Gulpvallei start vanaf de grens met Hombourg (Wallonië) in het zuiden tot aan de grens met Slenaken (Nederland) in het noorden. De Kloosterhofhoeve en aanpalende bronnenrijke graslanden in de Teuvenbeek liggen aan de westelijke zijde van het beschermde landschap. De bescherming van Altenbroek en de Voervallei omvat van oost naar west de vallei van de Veurs vanaf Krindaal en de vallei van de Voer van Sint-Martens-Voeren tot aan de westelijke staatsgrens met Nederland. Het volledige gebied van Altenbroek en de omgeving van het Hoogbos vormen de noordelijke grens.

De valleigraslanden en de aanpalende graslanden en graftenrijke hellingsgronden vormen een belangrijke component binnen het landschap. De aanpalende (beboste) hellingen en plateaus hebben eveneens een grote erfgoedwaarde en samenhang met de valleien. De Gulpvallei bevat een grote dichtheid aan landschapselementen zoals houtkanten, solitaire bomen, veekeringshagen van geschoren meidoorn en holle wegen. In de valleien en op de hellingen komen veel historisch permanente graslanden voor, soms met hoogstamboomgaard en vaak begrensd door houtkanten op graften of meidoornhagen.

Verspreid in het landschap liggen gebouwen met erfgoedwaarde die karakteristiek zijn voor de omgeving zoals het kasteeldomein van Obsinnich, het Kasteel van Teuven, de Abdij van Sinnich en het kasteeldomein van Altenbroek. Het gebied is ontsloten door een dicht stelsel van holle wegen. Vaak staan op kruispunten wegkruisen of kapellen. Ter hoogte van Nurop is er een wad, een weg die de Gulpbeek kruist. “Met de bescherming als cultuurhistorisch landschap verzekeren we de bewaring van dit prachtige gebied voor toekomstige generaties”, aldus minister-president Geert Bourgeois, tevens Vlaams minister van Onroerend Erfgoed.

Het Voerense landschap is het resultaat van het eeuwenlange werk van boeren. Nergens in Vlaanderen is dat zo mooi bewaard gebleven als in de Voerstreek. Zoals de tijd is ook landbouw niet blijven stilstaan. Boerderijen zijn veranderd, de bedrijfsvoering ook, net als de gangbare landbouwpraktijken. In de Voerstreek zijn vooral melkveehouders actief, maar hun aantal neemt net als in de rest van Vlaanderen af. Het gras dat op de hellingen groeit, wordt benut als voeder voor de koeien. Verdwijnen de koeien, dan dreigt ook het grasland te verdwijnen. Burgemeester Huub Broers uitte reeds zijn ongerustheid over het omploegen van graslanden op hellingen.

Een meer intensieve aanpak op landbouwbedrijven kan economisch een noodzaak zijn, maar leent zich vaak minder tot het weiden van de koeien en tot landschapsonderhoud. En laat dat nu net zijn waar de toeristen de Voerstreek zo voor waarderen. “Door gezamenlijke inspanningen willen we in de toekomst verstandig blijven omgaan met dit bijzondere landschap en ervoor zorgen dat we het unieke gebied bewaren zodat toekomstige generaties ervan kunnen genieten”, zegt Birgit Van Damme, woordvoerder van het Agentschap Onroerend Erfgoed. “Tijdens de beschermingsprocedure is er overleg geweest met de verschillende beheerders, en met de landbouwsector in de eerste plaats.”

Een bescherming als cultuurhistorisch landschap opent mogelijkheden voor erfgoedpremies. “Daarvoor is er eerst een beheerplan nodig”, legt Van Damme uit. “Zo een beheerplan zet een visie voor het gebied op papier die rekening houdt met alle aanwezige erfgoedvormen, en dat voor een periode van 24 jaar. Met een goedgekeurd beheerplan op zak, heb je geen afzonderlijke vergunning of toelating meer nodig voor werken die in het plan worden vrijgesteld. Je kan voor die werken dan ook een erfgoedpremie aanvragen. De gemeente Voeren en het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren engageren zich om voor beide gebieden een beheerplan te maken. Dit gebeurt in overleg met de eigenaars en gebruikers, en met de individuele landbouwers. De beheerplannen worden op vrijwillige basis opgemaakt en uitgevoerd.”

Meer info: Altenbroek en Voervallei & Gulpvallei