Bietentelers belanden in nieuwe post-neonics-realiteit

Deze tijd van het jaar volgen akkerbouwers hun percelen suikerbieten nauwgezet op. Het is vrij koud dus groeien de jonge plantjes traag en zijn ze kwetsbaar. In de eerste plaats voor concurrentie door onkruiden, dat daarom niet getolereerd wordt. Nieuw dit seizoen is dat plaagbestrijding aandacht vraagt. In april 2018 verbood de Europese Unie het gebruik van drie neonicotinoïden. Onze Noorderburen klagen steen en been dat de jonge bietenplantjes aangevreten worden door insecten. Dankzij een derogatieregeling kunnen Belgische telers de oude zaadbehandeling die goede bescherming bood dit seizoen nog inzetten, maar door de strenge voorwaarden zag 70 procent daarvan af. Er zijn bladluizen gesignaleerd, dus kopen ze insecticiden die met het spuittoestel toegediend zullen worden.

De suikersector in Nederland is helemaal niet te spreken over het verbod op neonicotinoïden. Voor de start van het seizoen konden ze nog hopen dat het met de insectenschade wel zou meevallen. Ondertussen weten ze beter. Boerenorganisaties schreven samen met suikerfabrikant Suiker Unie een brief aan minister van Landbouw Carola Schouten. Ze wezen haar op de wrange gevolgen van het verdwijnen van neonicotinoïden.

Vooral op de zwaardere kleigronden zijn bietentelers de insecten niet meester. “Om de planten te laten overleven, worden bietenpercelen soms meerdere keren vollevelds en met breedwerkende insecticiden behandeld. Bij andere telers is de schade zodanig groot dat al is overgegaan tot overzaai van de bieten”, staat te lezen in de brief. Begin deze maand werd in Nederland melding gemaakt van 300 hectare suikerbieten die opnieuw gezaaid zijn omdat de plantenuitval door insectenschade te groot werd.

Naast de financiële schade wijzen de akkerbouwers ook op het milieu dat niet gediend is met insecticidenbespuitingen die de afgelopen 25 jaar overbodig waren dankzij de langdurige bescherming die een zaadcoating bood. Vooral bietenkevers, aardvlooien en bladluizen bedreigen nu de bietenpercelen. In eigen land werd een derogatie op het Europese verbod op neonicotinoïden verleend zodat bietentelers de vertrouwde zaadcoating nog kunnen gebruiken onder strikte voorwaarden. Naar volgteelten toe zijn die voorwaarden zo beperkend dat ongeveer 70 procent van de bietentelers koos voor zaden die alleen met een pyrethroïde behandeld zijn.

In vakblad De Bietplanter staat te lezen dat de bieten daardoor beschermd zijn tegen de meeste bodeminsecten, maar niet tegen vliegende insecten. Ook in eigen land moeten boeren hun teelttechniek van suikerbieten als gevolg daarvan bijsturen. Bladluizen hebben ze het meest te vrezen. “De zwarte bonenluis veroorzaakt zuigschade en bladmisvorming”, legt expert in gewasbescherming Geert Verhiest (Sanac Fyto) in Boer&Tuinder uit. “De groene perzikluis draagt het vergelingsvirus over. De grote haarden vergeelde bladeren die oudere telers zich nog zullen herinneren, veroorzaken bij een aantastingsgraad van 25 procent een verlies van 10 ton suiker per hectare.”

Bieteninstituut KBIVB zal dit jaar verspreid over het hele teeltgebied meer dan 100 velden opvolgen om akkerbouwers te kunnen informeren over de aanwezigheid van schadelijke insecten. Via e-mail zullen de onderzoekers telers waarschuwen wanneer de behandelingsdrempel is bereikt. Omdat aantastingen van het ene tot het andere perceel erg kunnen verschillen, raadt het bieteninstituut hen aan om ook zelf waarnemingen uit te voeren. Dat de sector verveeld zit met de nieuwe realiteit mag uit deze bedenking blijken: “Van alle gewasbeschermingsmiddelen hebben insecticiden het meest negatieve imago. Daarom moeten we ervoor zorgen dat ieder gebruik leidt tot een goed resultaat. Herhaling door een verkeerde keuze kost geld en heeft een negatief effect, ook op het imago.”

De bestrijding met volleveldsinsecticiden is om vele redenen niet evident. De meeste insecticiden hebben enkel contactwerking zodat alleen insecten die geraakt worden dood gaan. Bladluizen kunnen zich schuil houden aan de onderkant van het bietenblad. Sommige bladluissoorten zijn al minder gevoelig geworden voor bepaalde insecticiden. Het zijn overigens niet alleen de bietentelers die kopzorgen hebben over insectenschade. Boer&Tuinder maakt gewag van “een nooit geziene invasie van aardvlooien in vlas”. Jonge vlasplantjes krijgen ieder jaar af te rekenen met de zwarte kevertjes, maar dit jaar is het probleem extreem groot. Ook in deze teelt is een groot deel van de verklaring dat een zaadcoating met een neonicotinoïde verdween en de kevertjes al een zekere weerstand hebben opgebouwd tegen insecticiden van het type pyrethroïde.