BioForum bepleit diversiteit en landbouw op mensenmaat

Tijdens een parlementaire hoorzitting met de landbouworganisaties over ‘schaalverandering’ beet BioForum de spits af. Voorzitter Kurt Sannen hield een pleidooi voor “landbouw op mensenmaat” en voor “bedrijven op de juiste schaal”. Hij citeerde de Nederlandse landbouwvoorman Hans Huijbers die in eigen boezem keek voor de sterke focus op kostprijs en schaal. Huijbers stelde luidop de vraag of landbouwers het rentmeesterschap over bodem en biodiversiteit niet verloren zijn. Sannen wil zich op zijn beurt niet neerleggen bij de grote uitstroom van landbouwers waaraan iedereen gewend is geraakt. Economen zullen repliceren dat de overblijvers veel efficiënter omspringen met de productiefactoren maar de voorzitter van BioForum trekt dat in twijfel.

In de commissie Landbouw van het Vlaams Parlement heeft BioForum, de belangenverdediger van de bioboeren, gepleit voor een “landbouw op mensenmaat”. Het was voorzitter Kurt Sannen die de hoorzitting over ‘schaalverandering’ aangreep om te wijzen op het landbouwinkomen dat onder druk staat, op de 1.000 landbouwers die het ieder jaar voor bekeken houden en op de autonomie van de Vlaamse boer die onder zware druk staat. “We gaan gebukt onder een zware schuldenlast bij banken en toeleveranciers. Onze handen zijn gebonden. En door de marktsituatie zijn boeren prijsnemer en kunnen we de prijsdalingen alleen maar ondergaan.”

Het resultaat van dat alles is volgens Sannen een gebrek aan langetermijndenken in de landbouw. Stilstaan bij de duurzaamheid van het bedrijf is zeer moeilijk. De voorzitter van BioForum heeft het over een uitzichtloze tredmolen waarin het drukken van de kostprijs hand in hand gaat met het groter worden van landbouwbedrijven. Steeds lagere prijzen op de vrije markt blijven een stabiel inkomen in de weg staan. “De overheid bestendigt deze tredmolen in plaats van het te doorbreken”, beweert Sannen.

De oplossing voor de vicieuze cirkel is verregaand in de zin dat BioForum een ingrijpen in de economie bepleit vanuit de gedachte dat voedsel geen gewone handelswaar is die je te grabbel gooit op de vrije markt waar winst nagejaagd wordt. Sannen haast zich om te zeggen dat de landbouw zich niet moet afkeren van de markt. “We hebben meer dan ooit een ‘goede’ markt nodig”, treedt Kurt Sannen in de voetsporen van vooruitstrevende denkers die een paradigmashift bepleiten en waarschuwen voor de systeemfout in het huidige voedselsysteem. Wat hij daarmee beoogt, mag duidelijk zijn: een economisch rendabele landbouw die geen ecologische en sociale roofbouw pleegt.

Dit lukt naar verluidt niet in een economie die louter op groei gebaseerd is. De meer holistische kijk van BioForum op landbouw is gebaseerd op drie pijlers: een duurzaam schaalniveau, een rechtvaardige margeverdeling en een efficiënte allocatie van de productiemiddelen. Binnen het huidige paradigma wordt alleen aan dat laatste belang gehecht, maar Sannen put moed uit de economen die een faire margeverdeling noodzakelijk achten voor een goed draaiende economie. In zijn pleidooi voor een duurzame schaal van landbouwbedrijven wordt hij niet graag afgeremd door de boodschap dat schaalgrootte een ondernemerskeuze is. Sannen herinnert aan de tredmolen van de vrije markt waarin het landbouwers net aan die keuzevrijheid ontbreekt.

“Als maatschappij hebben wij wél een keuze. Daarvoor hebben we een sterke en efficiënte overheid nodig, bijvoorbeeld om externe kosten te verrekenen in de prijzen van voedingswaren. En minder globalisering en vrije handel, dat moet ook gezegd durven worden. Regio’s moeten meer autonoom zorg kunnen dragen voor de eigen voedselvoorziening.” De voorbeelden zijn er volgens Sannen. “Op veel plaatsen zien we mensen aan lokale voedselsystemen werken, denk maar aan de CSA-boeren en de landbouwers die via hoeveverkoop een relatie opbouwen met de eindklant. “Dit zorgt voor een grotere autonomie zodat boeren zelf keuzes kunnen maken.”

Kurt Sannen koppelt “een landbouw op mensenmaat” aan diversiteit binnen de landbouw. Een grote diversiteit aan bedrijven maakt het landbouwsysteem veerkrachtiger zodat het beter kan inspelen op alle maatschappelijke veranderingen. De definitie van een professioneel bedrijf mag niet verengd worden tot schaalgrootte en specialisatie, “het type bedrijven waar het Vlaamse landbouwbeleid vandaag vooral op inzet, al beweert men vaak het tegendeel”. Professionaliteit kan ook op een andere manier bereikt worden, bijvoorbeeld via diversificatie in productie of vermarkting.

Beleidsmedewerker Esmeralda Borgo zette nog eens extra in de verf dat BioForum niet pleit tegen schaalvergroting maar voor diversiteit. De overheid zou volgens haar meer oog moeten hebben voor landbouwbedrijven die bewust kiezen voor een kleinschalige maar meer diverse bedrijfsvoering. In de praktijk voelen de jonge (bio)boeren die deze visie uitdragen zich nog al te vaak tegengewerkt. Borgo doet het verhaal van twee boeren uit Herkenrode (Limburg) die samenwerken en recent investeerden in een nieuwe melkgeitenstal en kaasmakerij. Bewust kiezen zij ervoor om stap voor stap te groeien, maar daardoor lopen ze investeringssteun mis. “Kleine landbouwbedrijven die rustig willen groeien en diversifiëren vallen gauw uit de boot”, besluit BioForum.