Bloemrijke akkerranden zijn potentieel ecologische val

Natuurpunt maakt zich zorgen over de resultaten van een Brits onderzoek naar de aanwezigheid van neonicotinoiden in het stuifmeel en nectar van wilde bloemen in akkerranden. Onderzoekers van de universiteit van Sussex waarschuwen dat de focus van Europa op het beperken van blootstelling aan neonicotinoiden in het landschap aan een belangrijke factor voorbijgaat. Zo’n 97 procent van het stuifmeel vervuild met neonicotinoiden dat bijen binnenbrengen in hun kasten is immers afkomstig van wilde bloemen uit akkerranden, niet van bloeiende akkergewassen. Voor Natuurpunt is dit geen reden om bloemrijke akkerranden af te schaffen, wel om extra beschermingsmaatregelen te nemen. “Spuitvrije zones langs bloemenranden lijkt alvast een goed begin”, klinkt het. De reden dat het stuifmeel van bloemen uit akkerranden vervuild raakt met neonicotinoiden, is immers drift.

Bloemrijke akkerranden in landbouwgebied worden aangelegd om de biodiversiteit in het landschap te verhogen en bestuivende insecten en akkervogels te helpen. Maar nu blijkt dat die goedbedoelde stukjes ingezaaide natuur potentieel als een ecologische val werken. Een groep wetenschappers van de universiteit van Sussex, onder leiding van bijenspecialist Dave Goulson, onderzocht de aanwezigheid van neonicotinoiden in de bodem en op bloemen in akkerranden, evenals in bijenkasten in de buurt van die akkerranden, en kwam tot zorgwekkende conclusies. Dat blijkt uit een publicatie in het wetenschappelijke tijdschrift ACS Publications. 

De onderzoekers analyseerden bodemstalen van zowel akkers met winterkoolzaad en wintertarwe als de nabijgelegen akkerranden, stuifmeel en nectar van zowel het koolzaad als de planten in de akkerranden, behandelde en onbehandelde zaden doorheen de hele groeicyclus, en stuifmeel dat werd binnengebracht door honingbijen in nabijgelegen kasten.

Al die analyses leidden tot enkele opmerkelijke resultaten. Zo blijkt zowel de bodem van de akkers als de bodem van de akkerranden bepaalde gewasbeschermingsmiddelen te bevatten. Bovendien blijkt zowel het stuifmeel van het koolzaadgewas als het stuifmeel van de wilde planten uit de akkerranden vaak vervuild te zijn met neonicotinoiden. Soms is het stuifmeel van die wilde planten zelfs zwaarder vervuild dan dat van het nabijgelegen gewas. Ten slotte blijkt ook het stuifmeel dat bijen verzamelen in de nabijgelegen kasten vervuild te zijn, en blijkt dat maar liefst 97 procent van dat stuifmeel afkomstig is van de wilde bloemen, niet van het koolzaadgewas.

Volgens de onderzoekers worden honingbijen dus in hoofdzaak via wilde planten blootgesteld aan neonicotinoiden, en niet via akkergewassen. “De huidige focus van Europa gaat aan deze belangrijke factor voorbij”, klinkt het. Bovendien is de blootstelling van natuurlijke bestuivers aan neonicotinoiden in het landschap mogelijks nog groter dan verwacht, want veldstudies werden tot nog toe altijd uitgevoerd vanuit de veronderstelling dat besmetting alleen plaatsvindt tijdens de bloeiperiode van landbouwgewassen.

Ondanks het potentieel averechtse effect van bloemrijke akkerranden op de overleving van insecten en akkervogels, wil Natuurpunt ze niet afvoeren. “Wel integendeel”, klinkt het. “Maar als ook in Vlaanderen het vermoeden bestaat dat ze door hoge concentraties aan gewasbeschermingsmiddelen als een ecologische val werken, moet er ingegrepen worden. Spuitvrije zones langs bloemenranden lijken alvast een goed begin.” De reden dat het stuifmeel van wilde planten in akkerranden vervuild wordt, is immers drift.

Lees de studie ‘Neonicotinoid Residues in Wildflowers, a Potential Route of Chronic Exposure for Bees’ in ACS Publications.