Boeren onder water: blik op de Belgische aquacultuur

In het nieuwe Visserijrapport wordt niet enkel aandacht besteed aan de visvangst op zee, maar ook aan de vangst van gekweekte vis in zee of aan land: de Belgische aquacultuur. Het is één van de vijf sectoren waar de Europese Unie zwaar op inzet om haar doelstellingen voor ‘blauwe groei’ te verwezenlijken. In ons land heerst er voorlopig nog een tegenstelling: hoewel het aquacultuuronderzoek aan de Vlaamse universiteiten een stevige traditie heeft, is de aquacultuursector economisch gezien nog zeer beperkt. Nochtans kan aquacultuur inspelen op de vraag naar duurzaam geproduceerde, gezonde producten van eigen bodem en heeft de sector veel groeipotentieel, vooral in Vlaanderen.

De traditionele Belgische aquacultuursector bevindt zich in Wallonië, waar vooral forel gekweekt wordt. In Vlaanderen maken volgens de website van het Vlaamse Aquacultuurplatform 35 bedrijven deel uit van de sector, waaronder niet enkel producenten, maar ook gespecialiseerde voederbedrijven, distributeurs van aquacultuurproducten en consultancybureaus. De belangrijkste gekweekte soorten zijn karper, steur (voor kaviaar), gamba's, baars, hengelsportvissen en siervissen.

In 2015 zagen twee innovatieve projecten in het binnenland het licht: een gambakwekerij in Ternat en een ecologische kwekerij van omegabaars in Kruishoutem, die via het gesloten systeem van aquaponics samenwerkt met een groot tomatenbedrijf. “Deze laatste innovatieve productiemethode zou in het verstedelijkte Vlaanderen verder opgang kunnen maken”, staat te lezen in het nieuwste Visserijrapport. In 2018 opende het stadslandbouwproject Ferme Abattoir, dat op het dak van het Slachthuis van Anderlecht zowel groenten en kruiden als vis produceert. Daar wordt gemikt op een productie van 35 ton gestreepte baars per jaar.

De sterktes van onze aquacultuursector zijn niet min. We beschikken over veel kennis, ervaring en interesse in onderzoek rond aquacultuur en er worden opleidingen op academisch vlak over dit onderwerp aangeboden. Onderzoekers en ondernemers verrichten pionierswerk om commerciële productie-eenheden te ontwikkelen, de productie moet immers voldoen aan hoge eisen op het vlak van voedselveiligheid met strenge controles. Daarnaast beschikt Vlaanderen over gespecialiseerde visvoederbedrijven, die ook op het wereldtoneel actief zijn en bundelt het Vlaams Aquacultuurforum de krachten in de sector.

Aan de andere kant staat de aquacultuursector voor enkele grote uitdagingen. Er is zware internationale concurrentie uit Azië en dichterbij uit Nederland (mosselen) en Frankrijk (oesters). Daarnaast kost het ook tijd om een continue productie op te zetten om grote distributieketens aan te trekken. In Europa is (nog) geen sprake van een gelijk speelveld in de verschillende EU-lidstaten, de geldende wetgeving is zeer complex en weinig afgestemd op de aquacultuursector. Ook financiële middelen vinden, is voor ondernemers in de sector niet altijd vanzelfsprekend vanwege het hoge risico en de variabiliteit in de productie.

Er is gelukkig ook goed nieuws voor de ‘onderwaterbedrijven’. Door de groei van de wereldbevolking en de stijging van de welvaart consumeren mensen meer eiwitten. Dat geldt ook voor Azië met zijn sterke aquacultuursector. Landen als China zullen door de groeiende binnenlandse vraag minder kweekvis exporteren, waardoor de Europese consument sterker afhankelijk wordt van het lokale aanbod. Bovendien wíl de Europese Commissie de aquacultuurproductie stimuleren. Nieuwe mogelijkheden voor aquacultuur op zee kunnen onderzocht worden via de integratie van andere gebruikers van de zee. En het nieuwe marien ruimtelijk plan in het Belgisch deel van de Noordzee reserveert ruimte voor mariene innovatie, waaronder de teelt van mosselen, oesters en zeewier.

Meer lezen over aquacultuur? Verdiep je in Visserijrapport.