"Efficiëntie kan reële milieu-impact niet verdoezelen"

Zo nu en dan krijgt biolandbouw de wind van voren omdat een wetenschappelijke studie zou aantonen dat bio helemaal niet beter is voor het milieu. Een gekleurde conclusie, en volgens BioForum toe te schrijven aan de twee verschillende indicatoren die gebruikt worden om de milieu-impact van een landbouwsysteem te bepalen. “Afgaan op de relatieve milieu-impact van een productiewijze is behoorlijk misleidend. Het is niet omdat je meer produceert (en de milieu-impact kan uitsmeren over meer kilo’s product, nvdr.) dat hommels beter overleven op een akker zonder ook maar één bloem, of rivieren beter tegen vervuiling kunnen.”

Bio Actief, het driemaandelijks tijdschrift van sectororganisatie BioForum Vlaanderen, plaatst een kritische kanttekening bij de meeteenheden die wetenschappers gebruiken ter beschrijving van de milieu-impact van landbouw. “Wie de reële milieu-impact meet, concludeert dat bio beter scoort”, klinkt het, maar in de praktijk wordt er ook gerekend met de relatieve milieu-impact. Door de impact opnieuw te berekenen naar een effect per kilo product, kan men een hoge reële milieu-impact verdoezelen. “Zo kan een productiewijze met een hoge productiviteit goed scoren, ook al overschrijdt het de draagkracht van de omgeving”, aldus BioForum.

Daarom hecht de biosector weinig waarde aan studies die afgaan op de relatieve milieu-impact van een bepaalde productiewijze. Om het in de woorden van BioForum te zeggen: “Het is niet omdat je meer produceert, dat lokale hommelpopulaties beter overleven op een akker zonder ook maar één bloem. Het is niet omdat je meer produceert dat rivieren beter tegen vervuiling kunnen. En baby’s zijn niet beter beschermd tegen pesticiden omdat je meer produceert.”

Op de vraag hoe bio dan werkelijk scoort ten opzichte van gangbaar verwijst BioForum naar metastudies uit 2009 en 2012. Biologische bodems bevatten gemiddeld gezien meer organisch materiaal, en biolandbouw heeft een positieve impact op de biodiversiteit. Afgerekend op de nutriëntenverliezen en de uitstoot van broeikasgassen scoort bio beter per oppervlakte-eenheid, maar niet per product-eenheid. De recentste van de twee metastudies voegde daaraan nog toe dat de energiebehoefte van bio kleiner is, zowel per oppervlakte-eenheid als per eenheid product. Wel is er volgens dit onderzoek meer eutrofiëring en verzuring per eenheid product.

“Biologische systemen houden meer rekening met de draagkracht van het milieu en scoren qua absolute milieu-impact zo goed als altijd en op alle leefmilieudomeinen beter”, vat BioForum samen. De organisatie staat achter de circulaire benadering van landbouw, die rekening houdt met de productiewijze en de reële milieu-impact: “Indicatoren gaan meten hoeveel mensen je kan voeden per eenheid hulpbron en houden rekening met nevenstromen die je al dan niet valoriseert. In zulke studies wordt de extensieve vleesveehouderij in ere hersteld, al blijft de conclusie overeind dat we minder vlees moeten eten.”

Naar verluidt blijft begrenzing een moeilijk gegeven in het maatschappelijk debat over duurzaamheid. De agro-ecologische beweging heeft dit intuïtief begrepen: “Een ongebreidelde groei van de productie is nefast voor de toekomst, hoe efficiënt je dit ook realiseert.”