EU moet zwakke b(r)oertje in voedselketen beschermen

Begin dit jaar werd op Europees niveau een ‘taskforce landbouwmarkten’ opgericht, voorgezeten door voormalig Nederlands landbouwminister Cees Veerman. De Europese Commissie gaf hiermee aan bezorgd te zijn over de positie van de primaire producent in de voedselketen. De twaalf experten uit de taskforce hebben hun verslag inmiddels overgemaakt aan landbouwcommissaris Phil Hogan. Hij noemde het een “welkome bijdrage aan het debat over het versterken van de rol van landbouwers in de voedselketen zodat zij een eerlijke prijs voor hun producten krijgen”. De taskforce pleit onder meer voor nieuwe Europese regelgeving ter bestrijding van oneerlijke handelspraktijken in de voedselketen.

De taskforce landbouwmarkten, ook wel werkgroep-Veerman genoemd naar zijn voorzitter, bestudeerde in opdracht van de Europese Commissie de positie van de landbouwer in de voedselketen. Deze opdracht volgde uit de bezorgdheid dat het de vele, kleine producenten aan het begin van de keten ontbreekt aan marktmacht. De twaalf experten die samen de taskforce vormden, komen effectief tot de conclusie dat Europa best via regelgeving ingrijpt om de primaire producenten te beschermen. Nieuwe regels zijn naar verluidt nodig ter bestrijding van oneerlijke handelspraktijken, en met het oog op een doeltreffende handhaving in de lidstaten. Mochten er klachten zijn over oneerlijke praktijken, dan moet een arbiter een oordeel kunnen vellen.

Andere aanbevelingen behelzen onder meer het verhogen van de markttransparantie, het verbeteren van de samenwerking tussen landbouwers, het vergemakkelijken van de toegang van landbouwers tot financiering en het breder ingang doen vinden van instrumenten voor risicobeheer. Meer specifiek luidt het advies om het marktobservatorium dat bestaat voor zuivel uit te breiden naar varkens- en rundvlees, prijsnoteringen door bedrijven verplicht openbaar te maken en marktdata sneller te verstrekken. Leveranciers en afnemers zijn tot op heden beter dan boeren in staat inzicht te krijgen in de markt. Deze informatie-ongelijkheid is de oorzaak van wantrouwen in de keten, zegt het rapport.

Er is ook de aanbeveling om schriftelijke contracten te verplichten. Opdat landbouwers werkelijk zouden kunnen samenwerken in hun voordeel dient het Europese mededingingsrecht “duidelijk en werkbaar” te zijn. Inzake toegang tot financiering is een rol weggelegd voor de Europese Investeringsbank. En wat risicobeheer betreft adviseren Veerman en co om de bestaande instrumenten te verbeteren, en landbouwers te leren werken met de termijnmarkten.

Bij de overhandiging van het rapport, dat de neerslag van tien maanden werk vormt, liet EU-commissaris Hogan het volgende optekenen: “De recente moeilijkheden in bepaalde sectoren wijzen op de noodzaak om de rol van de landbouwers in de voedselketen te versterken zodat zij een eerlijke prijs voor hun producten krijgen. Het versterken van de stem en de positie van de landbouwer staat hoog op mijn agenda. Het verslag van de taskforce is een welkome bijdrage aan het debat over hoe dit kan worden verwezenlijkt. We zullen nu prioriteit geven aan het analyseren van het verslag van de taskforce.”

De in januari 2016 opgerichte taskforce blikte ook ver vooruit, de hervorming van het Europees landbouwbeleid na 2020 indachtig. In dat hoofdstuk gaat veel aandacht naar de uitdagingen die voortvloeien uit de klimaatverandering, watertekorten en slinkende voorraden fossiele brandstoffen. Daaruit volgt de vraag om aandacht voor de rol die boeren kunnen spelen bij het beperken van de klimaatopwarming, het vasthouden van schaars water en de productie van hernieuwbare energie. Veerman wijst er daarbij ook op dat boeren vergoed moeten worden voor deze publieke goederen en diensten. Verder doen de experten voorstellen inzake risicobeheer, zetten ze het belang van onderzoek en innovatie in de verf en benadrukken ze dat de sector jonge landbouwers moet aantrekken.

Het rapport-Veerman gaat op sommige punten niet ver genoeg, vindt de Europese koepel van landbouworganisaties en -coöperaties Copa-Cogeca. Secretaris-generaal Pekka Pesonen zegt in een eerste reactie dat hij de aanbevelingen toejuicht om oneerlijke handelspraktijken aan te pakken in de voedselketen. Hij staat achter de aanbeveling om een onafhankelijk arbiter aan te stellen, die sancties kan opleggen. Zijn organisatie is al langer vragende partij voor een wettelijk kader om oneerlijke handelspraktijken te beteugelen. Wel benadrukt Pesonen dat de inkomensondersteuning voor boeren moet blijven bestaan via de directe betalingen. Naar verluidt is dat het belangrijkste instrument om het landbouwinkomen te stabiliseren, wat via de tweede pijler van het landbouwbeleid aangevuld kan worden met een inkomensverzekering bijvoorbeeld.

Meer info: Agri markets task force