Extra sensibilisering omtrent antibioticaresistentie

In de week waarin wereldwijd aandacht wordt gevraagd voor het gezondheidsprobleem dat antibioticaresistentie heet, schakelt de sensibilisering in eigen land een tandje groter. Op dierenartsenbeurzen wordt een ‘Suske en Wiske’-poster verspreid die duidelijk moet maken dat antibiotica niet de juiste behandeling zijn voor iedere ziekte. Op initiatief van AMCRA worden op PlattelandsTV videoboodschappen van veehouders uitgezonden die hoogstpersoonlijk getuigen dat ze het antibioticagebruik op hun bedrijf verminderden zonder dat de resultaten daaronder leden. Ook Dierengezondheidszorg Vlaanderen en lastenboekbeheerder Belpork blijven de doelstelling om het veterinair antibioticagebruik te halveren ruggensteunen.

16 november is door het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) uitgeroepen tot de ‘Europese antibioticadag’, een dag om te sensibiliseren opdat het antibioticagebruik zou teruggebracht worden tot verantwoorde proporties. Wereldwijd wordt nog een ganse week gewaarschuwd voor overmatig antibioticagebruik, met dank aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Werelddierengezondheidsorganisatie (OIE) die hiervoor samenwerken. Deze ‘one health’-aanpak is onontbeerlijk voor het behoud van werkzame antibiotica in de toekomst.

In eigen land mogen we niet achterblijven, moeten ze bij AMCRA gedacht hebben. Het kenniscentrum voor antibioticagebruik en -resistentie bij dieren trommelde de landbouwpers op om een stand van zaken te geven van de inspanningen van sector en overheid. Op vlak van sensibilisering worden er nieuwe initiatieven uitgerold, meer bepaald een poster en televisiecampagne. Specifiek voor dierenartsen en eigenaars van gezelschapsdieren worden tijdens de dierenartsenbeurzen Expovet en Vétérinexpo (dit weekend in Libramont, nvdr.) posters verspreid met een verwijzing naar de speciale ‘Tante Biotica’-editie van Suske en Wiske. Dit is een idee van BABCOC, de Belgische commissie voor de coördinatie van het antibioticabeleid.

Verder neemt AMCRA deel aan de door de federale overheid georganiseerde roadshows in het noorden en zuiden van het land. Ze zijn onder meer bedoeld om dierenartsen en veehouders bekend te maken met de voortaan wettelijk geregelde voorwaarden voor het gebruik van zogenaamde ‘rode’ antibiotica die van kritisch belang zijn voor de volksgezondheid. Voor dierenartsen is er sinds kort het nieuwe e-formularium, een gratis online applicatie die een verantwoorde antibioticakeuze adviseert per diersoort, orgaanstelsel en bacteriële infectie. De televisiecampagne waarvan hierboven sprake is, zijn korte en aanmoedigende boodschappen rond verantwoord antibioticagebruik bij landbouw- en gezelschapsdieren. Overtuigde veehouders hebben hieraan hun medewerking verleent, en PlattelandsTV zendt de tv-spots op regelmatige tijdstippen uit.

Fabiana Dal Pozzo, die Evelyne De Graef opvolgde als coördinator van AMCRA, brengt de gezamenlijke doelstelling nog even in herinnering. Die bestaat uit een halvering van het diergeneeskundig antibioticagebruik in 2020, de helft minder met antibiotica gemedicineerd veevoeder tegen 2017 en 75 procent minder gebruik van zogenaamd ‘kritische’ antibiotica tegen 2020. Die doelstellingen zijn nog lang geen gelopen race, maar er is al wel een hele weg afgelegd. Tussen 2011 en 2015 is de verkoop van antibiotica, uitgedrukt in actieve stof per kilogram ‘veestapel’, met bijna 16 procent verminderd. Staalnamen bij dieren wijzen uit dat in dezelfde periode resistente bacteriën ook minder vaak voorkomen bij professioneel gehouden vee. Verbetermarge is er nog steeds,wat alleen al blijkt uit het feit dat België in verhouding tot zijn veestapel de zesde grootste gebruiker van antibiotica in Europa is.

Het is nog maar van het begin van de zomer geleden dat de sector een convenant sloot met de overheid waarin beiden de AMCRA-doelstellingen uitdrukkelijk onderschrijven. Voor de wetgever is in het convenant een rol als lijnrechter weggelegd, iemand die kan ingrijpen indien nodig. Voor een stuk is dat meteen gebeurt omdat een sterke reductie van het gebruik van voor de humane geneeskunde erg belangrijke antibiotica anders niet mogelijk leek. Een dierenarts moet het gebruik van die middelen sinds de inwerkingtreding van het KB van 21 juli 2016 kunnen verantwoorden. Op iets langere termijn mag ook een groot effect verwacht worden van de verplichte registratie van het antibioticagebruik bij varkens, kippen en vleeskalveren. Daartoe werd de overheidsdatabank Sanitel-Med ontwikkeld door het federaal geneesmiddelenagentschap FAGG. De wetenschappelijke eenheid van AMCRA, die nu reeds de verwerking doet van de antibioticagebruiksgegevens verzameld in AB Register, zal ook de gegevens uit Sanitel-Med analyseren.

In Vlaanderen pionierde Belpork, de beheerder van het Certus-lastenboek voor varkens, met antibioticaregistratie. Bij het lastenboek aangesloten varkenshouders die zowel in 2014 als in 2015 hun antibioticagebruik correct registreerden, dat zijn er 1.811 in totaal, realiseerden in een jaar tijd een hoopgevende daling van het antibioticagebruik op hun bedrijven. Voor een meer gedetailleerde analyse van de resultaten staat Wannes Vanderhaeghen van de wetenschappelijke eenheid binnen AMCRA in: “De daling doet zich voor in alle diercategorieën: gespeende en niet-gespeende biggen, vleesvarkens en fokdieren (beren en zeugen). In beide jaren was het gebruik het hoogst bij gespeende biggen. De afname van het aantal behandeldagen is bij die categorie het kleinst en bij niet-gespeende biggen en fokdieren het grootst. Er worden vooral antibiotica met oranje AMCRA-kleurcode gebruikt. Breedspectrum penicilline tekent voor één derde van alle behandeldagen. De rode producten die beter gereserveerd worden voor de humane geneeskunde maken ruim zeven procent van alle behandeldagen uit. Uitgesplitst per diercategorie krijg je een ander beeld want kritisch belangrijke antibiotica maken één derde van alle behandeldagen bij kraambiggen uit, waar dit bij gespeende biggen en vleesvarkens telkens maar één procent is.”

Vanderhaeghen nuanceert deze laatste vaststelling door toe te voegen dat de inzet van antibiotica bij niet-gespeende biggen minder dan 20 procent van het totale aantal behandeldagen uitmaakt. In de wetenschap dat ademhalingsaandoeningen behandelreden nummer één zijn en je met een betere ventilatie van de varkensstal veel ellende kan voorkomen, valt er volgens Vanderhaeghen nog winst te boeken met een betere ziektepreventie. Een verdere daling van het antibioticagebruik moet ook voortvloeien uit de afbouw van de inzet van rode producten, een betere diagnostiek, meer individuele dierbehandelingen en de grootgebruikers kort op de huid zitten. In het Certus lastenboek worden de tien procent grootste gebruikers verplicht tot overleg met hun dierenarts. Samen moeten ze een verslag opmaken van de problemen en mogelijke oplossingen. Op die manier worden beide partijen tot actie gestimuleerd.

Het antibioticagebruik doordacht verminderen, is duidelijk een strijd die veehouder en dierenarts samen moeten voeren. Ook Dierengezondheidszorg (DGZ) Vlaanderen wil daarbij helpen, getuige de nieuwe applicatie die de organisatie liet ontwikkelen. De online applicatie invullen, resulteert in een bedrijfsbezoekrapport dat de dierenarts kan achterlaten bij de veehouder. De verbeterpunten springen meteen in het oog voor de veehouder en hij ziet de door hem uitgesproken engagementen zwart op wit op papier staan. De applicatie zit zo vernuftig in elkaar dat het alleen een kwestie van tijd is vooraleer dit zal opduiken in bestaande softwarepakketten voor dierenartsen.