Geen geld voor vergoeding eigen arbeid in varkenssector
Ongeveer een vijfde van de totale productiewaarde van de Belgische landbouw wordt gerealiseerd door de varkenshouderij. Het is en blijft een belangrijke sector, vooral in Vlaanderen omdat daar 93 procent van de Belgische varkensproductie gerealiseerd wordt. Maar brengt het nog iets op? Het Prijzenobservatorium zocht dat uit voor een actualisatie van zijn studie over de varkenskolom. Blijkt nu dat er tussen 2007 en 2013 niets verdiend is op zeugen- en gesloten varkensbedrijven. Alleen door geen vergoeding voor eigen arbeid aan te rekenen, geraken die varkenshouders op papier uit de rode cijfers. In de studie wordt ook aandacht besteed aan de rendabiliteit van de overige schakels in de varkenskolom, van mengvoederindustrie tot retail. Slachthuizen en uitsnijderijen doen het op dat vlak het minst goed.
De varkenshouderij wordt de jongste jaren gekenmerkt door een sterke concentratietendens. Tussen 2000 en 2013 nam de varkensstapel in ons land veel minder snel af (afgerond -11%) dan het aantal varkensbedrijven (-49%). Het gemiddeld aantal varkens per bedrijf nam daardoor toe tot 1.273 in 2013, een stijging met 77 procent ten opzichte van 2000. In mei 2013 waren er nog 6,5 miljoen varkens en 5.091 varkensbedrijven. De opbrengsten uit de varkenskweek staan op een doorsnee bedrijf in voor driekwart van de inkomsten.
De Belgische varkenssector wordt sterk beïnvloed door de ontwikkelingen op de Europese markt. Na twee jaren met relatief hoge varkenskarkasprijzen, lagen deze prijzen in 2014 veel lager. Het Prijzenobservatorium wijt dat onder meer aan de Russische invoerstop van varkensvlees sinds februari 2014. Eerst was de aanleiding Afrikaanse varkenspest bij everzwijnen in Polen en Litouwen, en vanaf augustus gold het als reactie op de Europese sancties voor het conflict in Oekraïne. In 2014 kreeg een varkenshouder maar 140 euro per 100 kg varkenskarkas, inclusief toeslag, wat maar liefst 12 procent minder was dan het jaar voordien. In januari 2015 lagen de karkasprijzen zelfs op het laagste niveau in negen jaar. Sinds februari stijgen de prijzen weer licht.
Aan de kostenzijde neemt varkensvoeder de grootste hap uit het budget op de drie types varkensbedrijven (49% bij fokvarkensbedrijven, 52% bij vetmestbedrijven en 64% bij gesloten bedrijven). Bij de tak vetmesting is de aankoop van biggen goed voor een derde van de totale kosten. De voederkosten vertoonden een gelijkaardig verloop als de internationale grondstofnoteringen van tarwe, gerst, maïs en soja. In 2014 kwam de voederprijs gemiddeld 12 procent lager uit dan in 2013. Toch betaalde een varkensboer vorig jaar gemiddeld 40 procent meer voor varkensvoeder dan in 2006, terwijl de opbrengstprijs voor een varkenskarkas op nagenoeg hetzelfde niveau uitkwam.
Tussen 2006 en 2013 bleef het financieel resultaat zonder vergoeding voor eigen arbeid voor zeugenbedrijven negatief, met uitzondering van 2009 en 2012. Het resultaat inclusief vergoeding voor eigen arbeid is over de hele beschouwde periode negatief. Op vleesvarkensbedrijven oogt de boekhouding iets positiever. In de beschouwde periode kwam het resultaat exclusief vergoeding voor eigen arbeid steeds positief uit. Inclusief arbeidsvergoeding blijft dat zo, met uitzondering van 2013. De spreiding van de rendabiliteit bij gespecialiseerde varkensbedrijven is echter groot, ongeveer 16 procent van de bedrijven slaagt er ook in een moeilijk jaar in een positief resultaat te boeken. Op gesloten bedrijven maakt de arbeidsvergoeding het verschil tussen een nipt positief of steeds negatief resultaat.
De financiële situatie van de overige schakels in de varkensketen werd geanalyseerd aan de hand van een aantal ratio’s betreffende rendabiliteit, solvabiliteit en liquiditeit. Voor de supermarkten moest het Prijzenobservatorium terugvallen op cijfers voor het hele assortiment, dus niet alleen de varkensvleesproducten. Een gemiddelde netto bedrijfsmarge van 3,8 procent zou van de detailhandel de meest rendabele schakel in de varkenskolom maken. Het minst rendabel zijn slachthuizen en uitsnijderijen, die het met een netto marge van één procent moeten stellen. De rendabiliteit van veevoeder- en vleesverwerkende industrie situeert zich tussen deze twee sectoren in.
Wat solvabiliteit betreft, scoorde de veevoederindustrie het beste in de periode 2006-2013 met een jaarlijks gemiddelde verhouding eigen vermogen op balanstotaal van 52 procent, gevolgd door de detailhandel (39%). Qua liquiditeit vertoonden zowel de detailhandel als de vleesverwerkende een score lager dan één. Dat wijst erop dat een onderneming of sector zijn financiële verplichtingen op korte termijn niet kan dekken met de kortlopende middelen.
De verschillende schakels van de varkenskolom zijn weinig tot matig geconcentreerd, maar zijn dat toch meer in vergelijking met de totale voedingsindustrie. De concentratiegraad van de detailhandel kwam van alle schakels het hoogste uit. De vijf grootste retailers hadden in 2013 een marktaandeel van 81 procent, terwijl dit bijvoorbeeld in de slachthuiswereld slechts 41 procent was. De recente consolidatiegolf in de varkenssector, denk vooral aan de samenwerking van Westvlees en Covavee in de Belgian Pork Group, wordt door deze cijfers nog niet weerspiegeld.
Meer info: FOD Economie
