Geen patent op variëteiten uit klassieke veredeling
Vorig jaar was er opschudding over een gewijzigde interpretatie van de EU-wetgeving inzake patenten door het Europees Octrooibureau. Het octrooiverdrag bepaalt dat ‘essentieel biologische processen’ niet gepatenteerd kunnen worden maar dit betekent bij nader inzien niet dat er geen patenten op planten verleend kunnen worden. Gevreesd werd dat de uitspraak de veredeling van landbouwgewassen zou vertragen. De Europese landbouwministers hebben zich maandag over de kwestie gebogen. Zij zijn gerustgesteld door de bevestiging vanwege de Europese Commissie dat voor variëteiten die vooral het resultaat zijn van klassieke selectie geen octrooi uitgereikt mag worden. Federaal landbouwminister Willy Borsus roept de Commissie op om deze interpretatie te integreren in de uitvoeringsbesluiten van het verdrag.
Twee patenten, één op tomaat en één op broccoli, hitsen de gemoederen al jarenlang op. In 2002 verkreeg de Britse firma Plant Bioscience een patent voor het selecteren van genen in broccoli die glucosinaat aanmaken, een stof die kanker tegenwerkt. Ook al bevat de methode elementen van conventionele plantenveredeling, toch oordeelde het Europees octrooibureau dat het om een technisch en dus patenteerbaar proces ging. Het patent dekt ook volgende generaties door selectie en veredeling ontstane broccoliplanten met een hoog gehalte glucosinaat. Een vergelijkbaar patent werd in 2000 verstrekt aan het Israëlisch ministerie van landbouw, dat een tomaat ontwikkelde met een lager vochtgehalte.
De weerstand tegen beide patenten kwam niet alleen van ngo’s zoals Greenpeace maar ook van twee grote zadenbedrijven (Syngenta en Limagrain) en de multinational Unilever. Hun bezwaren hadden onder meer te maken met de vaststelling dat de patenten van toepassing zijn op alle producten die deze eigenschappen vertonen. Het duurde tot het voorjaar van 2015 vooraleer het Europees Octrooibureau in beroep besliste. De bezwaren tegen de verleende octrooien werden verworpen. Hoewel het octrooiverdrag bepaalt dat ‘essentieel biologische processen’ niet gepatenteerd mogen worden, betekent dit naar verluidt niet dat er nooit patenten op planten kunnen rusten. Het Europees Octrooibureau oordeelde dat het niet van belang is dat de bescherming die verleend is aan een product ook het aanmaken van zo’n product door middel van een essentieel biologisch proces omvat.
Die uitspraak leidde in heel Europa tot ongerustheid omdat de veredeling van landbouwgewassen er door bemoeilijkt kan worden. De octrooibescherming van bepaalde plantenkenmerken kan verhinderen dat concurrerende zaadfirma’s voortgaand op bestaande genetica nieuwe variëteiten op punt stellen en op de markt brengen. Eind vorig jaar vroeg het Europees Parlement de Commissie om verduidelijking en, indien mogelijk, om een interpretatie die maakt dat de plantenvariëteiten verkregen via klassieke biologische procedés niet onder het toepassingsgebied vallen van de wetgeving inzake de octrooibescherming.
Het advies van de Commissie over de wetgeving inzake biotechnologische uitvindingen werd begin november gepubliceerd door de Commissie en bevestigt dat voor de variëteiten die vooral het resultaat zijn van klassieke selectie geen octrooi uitgereikt zou mogen worden. De octrooiregegelving is niet bedoeld om gewassen en hun eigenschappen te patenteren als ze ook door natuurlijke veredeling tot stand kunnen komen. Tijdens de Europese Landbouwraad van maandag gaf federaal landbouwminister aan dat hij blij is met deze interpretatie. “Het is zeer belangrijk om landbouwers de beschikbaarheid te garanderen van een groot gamma plantenvariëteiten en zaden.”
Het Europees Octrooibureau liet inmiddels al weten dat het patentenkwesties in verband met levend materiaal (planten of dieren) niet voortzet. De mededeling van de Europese Commissie is daar de directe aanleiding toe. De precieze impact ervan wordt nog onderzocht in samenspraak met de vertegenwoordigers van de lidstaten binnen het Octrooibureau.
