"Gezondheidscentra dienen onafhankelijk te blijven"

In De Standaard werd een open brief gepubliceerd van tientallen academici die vrezen dat de onafhankelijkheid van het Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg en de Hoge Gezondheidsraad onder druk komt te staan. De regering heeft plannen om ze te laten fuseren met Sciensano, dat op zijn beurt al een samensmelting is van twee instellingen. Er zijn gelijkenissen met de discussie over de minister waaraan het Voedselagentschap verantwoording moet afleggen (landbouw of volksgezondheid), en met een in Nederland uitgevoerd historisch onderzoek naar de aanpak van zoönosen waarbij landbouwbelangen zwaarder zouden gewogen hebben dan volksgezondheid.

De open brief in De Standaard werd ondertekend door tientallen academici, wat wijst op een breed gedeelde ongerustheid over de onafhankelijkheid van de gezondheidszorg. “Meer dan in de meeste andere Europese landen wordt het beleid in België bepaald in talloze commissies, waar de overheid en de ziekenfondsen ¬onderhandelen met de belangengroepen van de artsen en andere zorgverleners, met de koepelorganisaties van de ziekenhuizen, met de lobbyisten van de medisch-farmaceutische industrie. Meer dan in andere landen hebben wij dus ook nood aan instanties die daarnaast de beleidsmakers kunnen voeden met onafhankelijke, wetenschappelijk gefundeerde informatie.”

Volgens de wetenschappers beschikken we over twee zulke overheidsinstanties. “De oudste is de Hoge Gezondheidsraad, die al meer dan 100 jaar bestaat, en die de overheid expert-adviezen verleent over een brede waaier van gezondheidsgerelateerde thema's. Zo bracht de raad in 2016 een advies uit waarin hij waarschuwde voor de risico's van fipronil. Daarnaast is er het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE), opgericht in 2002, naar het voorbeeld van expertisecentra in het buitenland. Het KCE voert diepgaande studies uit over gezondheidszorg en medische technologieën. Met zijn bijna 300 gepubliceerde studies wordt de wetenschappelijke kwaliteit en onafhankelijkheid van het KCE vandaag breed erkend.”

De huidige regering besliste om het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) fuseren met het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie (Coda) tot een nieuwe 'kennisinstelling' onder de naam Sciensano. “Beide instellingen hadden immers vrij vergelijkbare opdrachten en werkmethodes. De leiding van die instelling komt onder een raad van bestuur, waarin behalve de leidende ambtenaren van de FOD Volksgezondheid en het RIZIV, ook die van het Voedselagentschap (FAVV) zetelen. Die raad ressorteert onder de minister van Landbouw. Maar nu zijn er plannen om ook het Kenniscentrum en de Hoge Gezondheidsraad, de laatste twee onafhankelijke adviesorganen, in deze megafusie te laten opgaan”, klinkt het bezorgd vanuit academische hoek.

Tientallen gezondheidswetenschappers van de universiteiten van Luik, Leuven, Hasselt en Louvain-La-Neuve vinden dat geen goed idee. “Wat de eiercrisis ons geleerd heeft, maar ook het recent aan het licht gebrachte schandaal rond de vervalsing van de studies over de gevaren van glyfosaat, is dat de bescherming van de volksgezondheid het best niet wordt vermengd met de verdediging van de belangen van de landbouwsector of de agro-industrie. Wetenschappelijk onderzoek, of het nu academisch is of van de overheid, vergt voldoende onafhankelijkheid om geloofwaardig te zijn. En ¬wetenschappelijke adviesinstanties over gezondheid(szorg), ook die van de overheid, moeten kunnen werken at arm's length tegenover de belangengroepen, de lobby's van de industrie, de politieke invloeden. Dat is ook zo in de meerderheid van de Europese landen.”

“Wie anders zal de kat de bel aanbinden bij het volgende incident met een geneesmiddel of vaccin dat schadelijker is dan werd aangenomen, bij de volgende contaminatie van onze voedselketen? Laten we de fouten uit het verleden geen derde keer herhalen. Het Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg en de Hoge Gezondheidsraad dienen hun onafhankelijkheid te behouden, die immers essentieel is voor de rol die ze moeten vervullen.”

Ongeveer gelijktijdig met de publicatie in De Standaard werd er ook in Nederland een stevige boom opgezet over het risico voor de volksgezondheid wanneer landbouw een vinger in de pap heeft. De Volkskrant schreef over een doctoraatsonderzoek dat tot de conclusie kwam dat het boerenbelang altijd dominant is geweest voor de overheid bij de bestrijding van dierziekten die kunnen overspringen op de mens. Aanleiding voor het onderzoek, dat gefinancierd werd vanuit de ministeries van zowel Economische Zaken als Volksgezondheid, was de Q-koortsepidemie. In volle fipronil-crisis zagen bepaalde partijen in eigen het als een zwakte dat het Voedselagentschap onder de federale minister van Landbouw en niet diens collega van Volksgezondheid valt.