Glyfosaat krijgt nieuwe vijfjarige vergunning

De kogel is door de kerk. De lidstaten van de Europese Unie hebben in een beroepscomité beslist om de vergunning voor glyfosaat met vijf jaar te verlengen. Voor het eerst schaarden met 18 landen voldoende lidstaten zich achter een nieuwe toelating voor het onkruidbestrijdingsmiddel. Ons land hoorde daar niet bij. Federaal landbouwminister Denis Ducarme “betreurt ten zeerste” dat er geen spoor meer is van plannen voor een uitfasering en dat er geen middelen worden vrijgemaakt om op zoek te gaan naar alternatieven. 

Na maandenlang getouwtrek zijn de Europese lidstaten er uiteindelijk dan toch in geslaagd om tot een doorslaggevende stemming te komen over een vergunningsverlenging van het gecontesteerde gewasbeschermingsmiddel glyfosaat. Achttien lidstaten, samen goed voor 65,7 procent van de Europese bevolking, stemden voor het voorstel van de Commissie. Negen landen, waaronder Frankrijk en Italië, stemden tegen. Duitsland, Polen, Roemenië en Bulgarije switchten hun positie van een onthouding naar een goedkeuring. Door de gekwalificeerde meerderheid voor het voorstel wordt de Europese vergunning voor glyfosaat met vijf jaar verlengd. De huidige vergunning verstrijkt op 15 december.

Duits landbouwminister Christian Schmidt heeft intussen bevestigd dat Duitsland voor stemde. Volgens Schmidt is de tekst voldoende aangepast na de vorige stemming, met onder meer amendementen omtrent de bescherming van de biodiversiteit. Ook zouden er nieuwe bijkomende testen komen om de potentiële risico's van het product te evalueren. België stemde tegen. Federaal landbouwminister Denis Ducarme betreurt dat "geen enkele uitfaseringsbepaling is vastgelegd en geen budget voor de financiering van alternatieven is voorzien". Zo brak het Europees Parlement onlangs een lans voor een totaalverbod tegen eind 2022, met flankerende maatregelen om de afhankelijkheid van glyfosaat in de landbouw te verminderen. Ducarme wil nu contact opnemen met de andere landen die tegen de verlenging hebben gestemd, om samen alternatieven te zoeken. De Franse president Emmanuel Macron laat alvast weten dat Frankrijk op nationaal niveau ten laatste binnen drie jaar een totaalverbod oplegt.

Ook Europees parlementslid Mark Demesmaeker (N-VA) spreekt over een “gemiste kans” en vindt het “onbegrijpelijk” dat voldoende lidstaten de licentie met vijf jaar willen verlengen ondanks de wetenschappelijke onzekerheid, de Monsanto Papers en het ontbreken van uitfaseringsmaatregelen. Een ander geluid is te horen bij collega-Europarlementariër Hilde Vautmans, die “opgelucht” is dat landbouwers de komende vijf jaar het “vertrouwde product” glyfosaat mogen blijven gebruiken, al vraagt ze de industrie ook om in tussentijd met “evenwaardige alternatieven” op de proppen te komen. Tom Vandenkendelaere (CD&V), lid van de Landbouwcommissie in het Europees Parlement, tweette: “Wetenschap haalt het van de emotie, maar vraag naar alternatieven klinkt desalniettemin luid.”

“Totaal onverwacht keerden Duitsland, Roemenië, Polen en Bulgarije hun kar en zorgden ze voor een nipte meerderheid”, reageert ook Europees parlementslid Bart Staes (Groen). “De vier landen onthielden zich nog op 9 november, toen er geen gekwalificeerde meerderheid was, en stemmen twee weken later plots voor, dit terwijl er geen drastische wijzigingen werden voorgesteld, zoals een meerderheid van het Europees Parlement nog vroeg op 24 oktober. Aan dit besluit zit een giftige angel. Enige positieve punten zijn het maatschappelijk debat over duurzame landbouw, het terugbrengen van de vergunningstermijn van 15 naar 5 jaar en het feit dat de Belgische regering aan de juiste kant van de geschiedenis staat.” 

De landbouwsector reageert bij monde van Boerenbond-woordvoerder Luc Vanoirbeek positief. Al wijst Vanoirbeek er wel op dat de vergunning oorspronkelijk inderdaad voor 15 jaar zou worden verlengd. “Het glas is dus halfvol of slechts voor een derde vol”, zo klinkt het. Daarbij komt ook de vraag wat er binnen vijf jaar gaat gebeuren. “We zijn er absoluut voor dat er naar alternatieven wordt gezocht, die misschien minder schadelijk zijn voor de volksgezondheid en even efficiënt voor de boer”, zo klinkt het. “Maar voorlopig zijn die alternatieven er niet.”

Daarnaast noemt Vanoirbeek de Europese houding hypocriet. “We hebben niets tegen regels, maar dan moeten die regels ook gelden voor geïmporteerde producten”, klinkt het. Verder betreurt Boerenbond de commotie die rond glyfosaat is ontstaan. “Men heeft op een bepaald moment de autoriteit van een instelling als EFSA ondergraven. Dat zou in de toekomst toch best vermeden worden. Het debat en het nemen van beslissingen moet 'science based' gehouden worden”, aldus Vanoirbeek.

Voor de Duitse chemiereus Bayer, die een overname van zaaigroeibedrijf Monsanto - de producent van Roundup - voorbereidt, is de beslissing een ontgoocheling. Het bedrijf uit Leverkusen had gehoopt op een verlenging met vijftien jaar, zo laat het zelf weten. Bayer wijst erop dat "ongeveer 3.300 wetenschappelijke studies aantonen dat glyfosaat niet gevaarlijk is". Bayer is dan ook van oordeel dat de verlenging met vijf jaar "spijtig genoeg de enige manier is gebleken om aan de Europese landbouwers de toegang tot dit belangrijk onkruidbestrijdingsmiddel te garanderen".

Greenpeace en Bond Beter Leefmilieu noemen de beslissing "schandalig en gevaarlijk". "De mensen die ons zouden moeten beschermen tegen gevaarlijke pesticiden, hebben het vertrouwen geschonden dat de Europese burgers in hen stellen”, zo klinkt het. “De Europese Commissie en de meeste regeringen kiezen ervoor om de waarschuwingen van onafhankelijke wetenschappers, de eisen van het EU-parlement en de roep van meer dan een miljoen mensen om een verbod op glyfosaat, te negeren. Dat machtige bedrijven dreigen met een rechtszaak lijkt hen meer zorgen te baren dan de gezondheid en het milieu van hun burgers.”

Ook Velt, de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren, reageert ontgoocheld. “Wij waren optimistisch dat de Europese Commissie het voorstel van de lidstaten in het Europees Parlement zou volgen”, aldus Geert Gommers. “Daar was sprake van een onmiddellijk verbod voor particulieren en een uitfasering van drie jaar voor de landbouw. We zijn dan ook verrast, maar tegelijk ook strijdvaardig. Europa laat ons in de steek, maar de lidstaten kunnen glyfosaat nog wel verbieden. Daarom roepen we de Belgische federale overheid op nu snel werk te maken van het verkoopverbod.” Consumentenorganisatie Test-Aankoop, tenslotte, blijft pleiten om de verkoop van glyfosaat aan particulieren op federaal niveau te verbieden op grond van het voorzorgsprincipe.