"Goed bodembeheer is al eeuwen de kunst van het boeren"

In zijn reactie ‘Waarom onze bodem zo droog is’ stelt eco-entrepreneur Louis De Jaeger het huidige landbouwbeleid en de boer als de voornaamste boosdoeners voor de droge bodem voor. Een beetje kort door de bocht, vindt Boerenbond. “Onze boeren zijn wel degelijk bezorgd om de bodem. Aan de basis van een geslaagd oogstjaar ligt een goede bodem, want die geeft de plantenwortels alle kansen om water en nutriënten op te nemen. En dat weten boeren als geen ander.” Welke inspanningen ze precies doen om de bodem te soigneren, zet Boerenbond kort even op een rijtje.

De Jaeger herleidt de droogte van afgelopen zomer in een opiniestuk in De Morgen tot een probleem van betonnering en bodemafbraak door de landbouw. “Veertien procent van al onze oppervlakte is verhard, wat wil zeggen dat geen enkele druppel regen in die bodem kan sijpelen. En na verharding is ons huidig landbouwbeleid misschien wel de grootste waterverspiller. De bodem is als een reuzenkluis: hoe groter die is, hoe meer geld je kunt verzamelen. Hoe meer humus of organische materie en bodemleven er in de bodem zit, hoe gezonder de bodem, hoe gezonder het eten dat erin groeit en hoe meer water een bodem kan vasthouden.”

Hij legt de vinger op een aantal minder bodemvriendelijke landbouwpraktijken zoals veelvuldig ploegen, de bodem onbedekt laten zodat erosie vrij spel krijgt en oogsten in te natte omstandigheden. Grieven die niet uit de lucht gegrepen zijn want akkerbouwers zien met lede ogen aan dat de bodem waar zij een seizoen lang zorg voor droegen bij de oogst ‘kapot’ gereden wordt omdat de groente- of suikerfabriek niet wil wachten op droger weer. Je hoort boeren ook zelf mopperen over het mestbeleid dat het lastig maakt om voldoende organische stof (b.v. stalmest) aan te voeren waarmee je de bodemvruchtbaarheid op peil houdt. De Bodemkundige Dienst heeft in een artikel op VILT.be reeds aangekaart dat de randvoorwaarden voor inkomenssteun te weinig aansturen op een gezondere bodem. Aan de verplichte bodemstalen worden ondergrenzen voor het percentage organische koolstof gekoppeld maar die zijn volgens bodemexperten “weinig ambiteus, om niet te zeggen dramatisch laag”.

In zijn kritische analyse vergeet Louis De Jaeger volgens Boerenbond te benoemen wat boeren wél goed doen. Daarom doet de landbouworganisatie dat dan maar zelf: “Op Vlaamse land- en tuinbouwbedrijven worden bijvoorbeeld veel meer groenbedekkers ingezaaid dan verplicht binnen het gemeenschappelijk landbouwbeleid. En dat is slim, want een goed ontwikkelde groenbedekker laat immers een goede bodemstructuur achter en is een goede bron van humus. Groenbedekkers dragen dus echt wel bij aan de bodemvruchtbaarheid en een gezondere bodem. Daarnaast stellen we in Vlaanderen steeds meer een evolutie vast naar zogenaamde ‘niet-kerende’ bodembewerking. In plaats van te ploegen, wordt enkel de bovenste bodemlaag losgemaakt. Hierdoor zullen er meer gewasresten achterblijven op het bodemoppervlak, waardoor de bodem beter beschermd is tegen erosie en verslemping.”

En dat is niet alles. Er wordt volgens Boerenbond voortdurend geïnvesteerd in studieprojecten rond bodemverdichting en bodemerosie. Zo is er bijvoorbeeld ‘BodemBreed’, een Europees project waarbij Boerenbond samen met onder meer de provincie Vlaams-Brabant samenwerkte. ‘BodemBreed’ verenigde gedurende drie jaar wetenschappers, akkerbouwers en overheden uit België en Nederland rond een duurzamer en bewuster gebruik van de bodem. Er werden nieuwe inzichten opgedaan en nieuwe landbouwtechnieken in de praktijk gebracht. De resultaten van het project kan je online nog steeds consulteren.

“Goede initiatieven zijn dus legio”, besluit Boerenbond. “Helaas zitten er heel wat tegenstrijdigheden in het beleid. Boeren zijn vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid verplicht om de bodem in goede landbouw- en milieuconditie te houden. Dit doen ze door meer humus en organische materie in de bodem te verwerken. Maar tegelijk worden ze daar voor afgestraft door het mestactieplan. Bodems met een te hoog organische stofgehalte riskeren in het najaar een te hoge restwaarde stikstof in de bodem te hebben, wat resulteert in een sanctie. Geen evidente spreidstand.”

In zijn reactie ‘Waarom onze bodem zo droog is’ stelt Louis De Jaeger dat ons landbouwbeleid de grootste waterverspiller is. Daarom wijst Boerenbond op de investeringen door de sector in een efficiënter watergebruik op bedrijfsniveau. “En met resultaat. De glastuinbouw bijvoorbeeld is kampioen in het duurzaam hergebruik van water, via een bijna volledig gesloten recirculatiesysteem. Wij vragen daarenboven al geruime tijd om dringend werk te maken van een meersporenaanpak in het waterbeheer. Een meersporenbeleid om onze sector beter te wapenen tegen extreme weersomstandigheden en in breed overleg en met alle betrokken actoren maatregelen uit te werken om de problematiek van wateroverlast en watertekort echt structureel aan te pakken.”

Op Europees niveau is er sprake van de oprichting van een kenniscentrum ter promotie van duurzaam watergebruik in de landbouw. Europarlementslid Hilde Vautmans (Open Vld) weet daar meer over: “Naar aanleiding van de uitzonderlijke droogte vroeg ik landbouwcommissaris Phil Hogan om vanuit Europa de fruit- en landbouwsector te ondersteunen. De Commissie stelt in haar antwoord voor om de werking van de instrumenten voor risicobeheer verder te verbeteren. Een kenniscentrum moet de beschikbare kennis en de beste praktijken inzake watergebruik verbeteren en verspreiden. Zo kunnen we in de toekomst droogten beter bestrijden en de sector structureel helpen.”