"Hét Vlaamse landbouwbedrijf bestaat al lang niet meer"

In een opiniestuk in de krant De Standaard maakt Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker een paar kanttekeningen bij uitspraken van hoogleraar agro-ecologie Marjolein Visser. “Ons voedsel is inderdaad te goedkoop, daar ben ik het mee eens”, zegt ze. “Maar de hoogleraar schetst een te eenzijdig beeld van de sector. Hét Vlaamse landbouwbedrijf bestaat al lang niet meer. De Vlaamse landbouw kenmerkt zich door diversiteit en veelzijdigheid. In dit verruimingsdenken neemt Boerenbond een actieve rol op als facilitator.”

Eerder deze week verscheen in De Standaard een interview met agro-ecologe Marjolein Visser. Daarin pleit ze voor duurder voedsel dat op een duurzame manier geproduceerd moet worden. Het principe van agro-ecologie is niet nieuw in de Vlaamse landbouw, maar vindt slechts traag ingang. “Groeien en nog meer schulden maken, wordt in Vlaanderen nog altijd gezien als de enige manier om winstgevend te worden”, zegt ze. Toch ziet ze een stille revolutie. Landbouwers gooien het roer om nadat ze in een diepe crisis waren terechtgekomen. “Na dat besef volgt bij hen de vraag: hoe moet ik het aanpakken? Want deze boeren vinden geen adequate begeleiding, ze moeten het leren van collega’s.”

Marjolein Visser haalt het voorbeeld aan van klaver. “Als boeren stoppen met kunstmest op hun weide, komt klaver spontaan terug. Klaver fixeert stikstof uit de lucht en maakt kunstmest overbodig. De boeren konden dat eerst niet geloven.” Volgens de hoogleraar een perfect voorbeeld van efficiëntie: weiden leveren snel beter gras, koeien worden gezonder en de boer heeft minder kosten en bekomt een interessantere netto marge per liter melk en per arbeidsuur. “Door zulke veranderingen blijkt schaalvergroting plots niet meer nodig te zijn en bovendien gaat dit proces in de richting van duurzame landbouw. Maar de boeren moeten de stap durven te zetten.”

En die stap durven zetten, vraagt tijd. Veel tijd, het gaat traag in Vlaanderen. “In de landbouw zitten velen vast in denkpatronen die hen blind maken voor alternatieven”, aldus Marjolein Visser. “Boerenbond zou aan zelfreflectie moeten doen over zijn rol. Ze verkopen zaad, kunstmest, pesticiden, hebben slachthuizen, geven de boeren advies, maar doen ook hun boekhouding en begeleiden hen naar extra leningen bij hun huisbank. Investeren en groter worden is hun enige antwoord. Maar de boeren die dat niet kunnen, stevenen op de afgrond af. Het vooruitgangsdenken via technologie zit er hier diep in. In Wallonië heb je niet zo’n machtige Boerenbond en daar staat agro-ecologie een pak verder.”

De agro-ecologe ziet een oplossing in duurder voedsel, een stelling waar Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker akkoord mee gaat. “Ons voedsel is echt te goedkoop, waardoor we het als consument niet meer naar waarde schatten”, reageert Sonja De Becker. “Maar dan moet de meeropbrengst wel bij de boer terechtkomen. Pas dan helpt het om te evolueren naar een (nog) duurzamere landbouw, want eerlijk voedsel heeft een prijs. Alle opinies ten spijt, zal de prijs die de boer krijgt, bepalen naar welk landbouwsysteem we evolueren.”

Duurzamere voeding verkopen tegen een hogere prijs is één zaak. Supermarkten lopen elkaar voorbij om te benadrukken hoe duurzaam ze zijn. Volgens Sonja De Becker wordt de meerprijs al te vaak niet doorgestort aan de boer die de inspanning doet om duurzamer te produceren. Inspanningen die resultaten opleveren. “Een paar kanttekeningen bij de stelling van Marjolein Visser dringen zich dus op”, stelt ze.

“Duurzaam, klimaatvriendelijk en intensief boeren: de drie combineren is geen contradictie. Integendeel, het is een absolute must”, zegt de voorzitter van Boerenbond. “Het is een kwestie van zoeken naar evenwichten, waar de land- en tuinbouwers steeds beter in slagen. De Vlaamse veehouderij is bijvoorbeeld veel ‘properder’ dan die van mondiale collega’s, het resultaat van een volgehouden inspanning. Daar mogen we trots op zijn, al is het geen reden om zelfgenoegzaam te worden.”

Ook in de verminderde CO2-uitstoot van de Vlaamse land- en tuinbouw ziet Sonja De Becker een voorbeeld van resultaatgerichte verduurzaming. “De sector verminderde zijn CO2-uitstoot sinds 1990 met 24 procent, terwijl de bijdrage van transport bijvoorbeeld verder steeg. Er komt hier ook opnieuw meer klaver – waarover hoogleraar Visser vol lof is – voor in graslanden. De voorbije jaren werd ook ruim 8.000 hectare met vlinderbloemigen ingezaaid. Een mooi voorbeeld van circulaire economie, terwijl de opslag van CO2 in de graslandbodems tegelijk een positieve bijdrage voor het klimaat oplevert.”

Over de zelfreflectie waar Marjolein Visser het over heeft, zegt Sonja De Becker dit: “In onze organisatie is zelfreflectie al een continu proces, gevoed via dialoog en discussie in onze besturen, die bevolkt zijn door actieve landbouwers, en met externe belanghebbenden. Duurzaamheid staat ook in onze missie – al veel langer dan het woord een hype is. De hoogleraar schetst bovendien een te eenzijdig beeld van de sector. Hét Vlaamse landbouwbedrijf bestaat al lang niet meer. In dit verruimingsdenken neemt Boerenbond een actieve rol op als facilitator. Net zoals we ook nieuwe landbouwers met alternatieve ondernemingsmodellen, zoals zelfplukboerderijen en csa-boerderijen, actief ondersteunen.”

De uitspraken van Marjolein Visser over Boerenbond tonen volgens de voorzitter aan dat zij de organisatie en visie niet kent. “Zo is het citaat ‘Investeren en groter worden: dat is hun enige antwoord’ er compleet naast. ‘Groeien om te groeien’ is al lang niet meer ‘het Boerenbondadvies’. Integendeel, wij zetten volop in op boeren en tuinders versterken in hun competenties, zodat zij zelf de juiste keuzes voor hun bedrijf kunnen maken. Duurzame keuzes die passen bij hun visie en hun ambities”, besluit ze.