KU Leuven neemt Voedselteams onder de loep

Sinds begin 2014 voert KU Leuven onderzoek naar duurzame voedselsystemen, met onder meer Voedselteams als casestudie. Uit een tussentijdse evaluatie blijkt onder meer dat de externe communicatie van de organisatie beter moet, dat er opnieuw moet worden nagedacht over het basismodel met de afhaalplaats als ontmoetingsplaats, en – niet onbelangrijk – dat er meer rekening moet gehouden worden met de financiële risico’s waarmee landbouwers geconfronteerd worden.

Voedselteams werd in de jaren ’90 opgericht als antwoord op de groeiende kloof tussen boer en burger. Sindsdien is het netwerk uitgebreid over heel Vlaanderen en hebben honderden land- en tuinbouwers zich geëngageerd om verse producten aan te leveren die zonder verdere tussenstappen meteen bij de eindconsument terechtkomen. Door de lange staat van verdienste van Voedselteams koos een onderzoeksteam van de KU Leuven Voedselteams uit als onderzoeksonderwerp om meer kennis te verzamelen over duurzame voedselsystemen.

De uitgebreide conclusies van het onderzoek zullen in juni gecommuniceerd worden, maar in een nieuwsbrief worden alvast enkele belangrijke aanbevelingen opgesomd. Daarbij valt op dat Voedselteams volgens het onderzoek “weinig tot niet geëngageerd is in de financiële ondersteuning van boeren” en het meedragen van de risico’s die boeren lopen, zoals weer, markt, prijzen, enzovoort. Bij andere alternatieve voedselsystemen zoals bijvoorbeeld CSA (Community Supported Agriculture) is dat anders.

Die vaststelling zou vooral duidelijk worden in de dip in bestellingen die plaatsvindt in de zomer, terwijl dat voor de boer het piekmoment is van zijn productie. “De meningen verschillen of Voedselteams zich hier op zou moeten richten”, zo klinkt het. Tegelijk wordt vastgesteld dat enkele regio’s al zijn begonnen met het opzetten van abonnementssystemen en het invoeren van minimumbestellingen, wat ook voor andere regio’s een optie zou kunnen zijn om het engagement naar de producenten toe te vergroten.

Daarnaast is er werk aan de externe communicatie. “Op dit moment is de website van Voedselteams onaantrekkelijk en onoverzichtelijk”, zo klinkt het. De webshop is slechts toegankelijk voor leden, wat maakt dat mogelijke leden geen beeld hebben van het Voedselteams systeem. Voedselteams is weinig zichtbaar in de openbare ruimte. Een terugkerende aanbeveling was dus om de externe communicatie van Voedselteams toegankelijker, aantrekkelijker, hipper en meer zichtbaar te maken. Verder werden ook een sterkere aanwezigheid op social media en het inzetten van vertegenwoordigers van Voedselteams op festivals en evenementen met promotiematerialen genoemd als methodes om de zichtbaarheid van Voedselteams in het openbaar te vergroten.

Ook het model zelf moet geëvalueerd worden. In de Voedselteams-filosofie heeft het depotsysteem als doel de sociale cohesie rondom voedsel te vergroten. In de praktijk blijkt dat het huidige model lang niet altijd dit gewenste effect heeft. Terwijl voor sommige teams het depot een centrale rol speelt, blijkt voor veel leden het depot niet veel meer dan een afhaalpunt te zijn. Daarnaast vraagt het model van Voedselteams een groot engagement van vrijwilligers voor taken die weinig boeiend zijn.

Tenslotte bogen de onderzoekers zich ook over de financiële duurzaamheid. Sinds 2005 staat Voedselteams officieel ingeschreven als sociale beweging. Voor deze status ontvangt de organisatie dan ook subsidies. In de praktijk blijkt dat de organisatie afhankelijk is van deze subsidies. Dat blijkt een zwakte, en dus is het belangrijk het model meer winstgevend te maken en op deze manier de afhankelijkheid van subsidies te verkleinen. Mogelijke manieren om dit te bereiken zijn het verbreden van de ledenbasis door meer diverse groepen aan te spreken en door ook aan restaurants en publieke instanties te gaan leveren.