Laat Europa zich inspireren door Amerikaanse Farm Bill?

De Amerikaanse Farm Bill kan als voorbeeld dienen voor een nieuw gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). Dat verklaarde Europees landbouwcommissaris Phil Hogan op een conferentie in Brussel, zonder daar meer uitleg bij te geven. Op de studiedienst van de Vlaamse landbouwadministratie hebben ze dat blijkbaar voelen aankomen want net nu verschijnt een rapport over de Farm Bill als inspiratie voor het GLB van de toekomst. In de Verenigde Staten dienen landbouwsubsidies voor het beperken van het inkomensrisico, een verzekeringssysteem dus. De Europese Unie verstrekt daarentegen ieder jaar rechtstreekse inkomenssteun, ongeacht of het nu goed of slecht gaat in de sector.

In de Verenigde Staten krijgen landbouwers steun wanneer hun oogst mislukt of de marktprijs laag is. Het Amerikaanse systeem heeft veel meer elementen van een inkomensverzekering dan van directe ondersteuning, die in de Europese Unie de basis van de landbouwsteun vormt. EU-commissaris Phil Hogan toonde op een conferentie in Brussel interesse voor het Amerikaanse landbouwbeleid. “We moeten zien of elementen daarvan voor ons relevant en toepasbaar zijn. Dieper wou hij niet ingaan op zijn ideeën.

Europarlementslid Paolo De Castro, oud-voorzitter van de landbouwcommissie, toont zich ook een voorstander van een verzekeringssysteem zodat boeren geld krijgen als ze het nodig hebben om een moeilijke periode te overbruggen. Een nadeel van het Amerikaanse systeem is dat het begrotingstechnisch lastig is voor Europa omdat er grote verschillen kunnen zijn in de uitgaven van het ene ten opzichte van het andere jaar.

Het Amerikaanse landbouwbeleid heeft net zoals zijn Europese equivalent in 2014 een grondige hervorming doorgemaakt. Door budgettaire krapte en een lang aanslepend handelsconflict met Braziliaanse katoenboeren – dat de VS sedert 2010 jaarlijks 147 miljoen dollar compensatie kost – moest het Amerikaanse congres de ondersteuning van het landbouwinkomen wel herbekijken. In de nieuwe Farm Bill zijn de directe en de contra-cyclische steun vervangen door twee nieuwe programma’s en een uitbreiding van de door de federale overheid gesubsidieerde gewasverzekering.

Voortaan moeten Amerikaanse landbouwers kiezen uit een dekking van prijsverlies of een dekking van landbouwrisico. De één voorziet in betalingen wanneer de marktprijs beneden een referentieprijs daalt terwijl de ander dat doet wanneer het inkomen uit een gewas onder een bepaalde inkomensgarantie valt. Een boer kan kiezen of dat inkomensniveau individueel of voor een geografische eenheid becijferd moet worden. De hele berekening is best complex. Het grote onderscheid met het oude systeem is dat de betalingen niet meer automatisch volgen. De Amerikaanse overheid komt nog alleen met geld over de brug als de marktprijzen of het gewasinkomen beneden drempelbedragen vallen.

In de Farm Bill staat ook een uitbreiding van de door de federale overheid gesubsidieerde gewasverzekering. Landbouwers kunnen een polis kopen om ofwel een bepaalde oogst per acre (iets meer dan 40 are, nvdr.) ofwel een bepaald inkomensniveau te verzekeren. Het beschikbare verzekeringsbedrag hangt af van historische arealen en oogstrendementen. Deze polissen worden vaak geëist door banken die leningen verstrekken voor het telen van gewassen. Voor melkveehouders is er een specifiek verzekeringsproduct. Betalingen gebeuren op basis van het verschil tussen de melkprijs en de kostprijs van het veevoeder dat nodig is om de melk te produceren. Melkveehouders kunnen verschillende dekkingsniveaus kiezen.

Hoewel de bezorgdheid in Europa over de prijsvolatiliteit van landbouwproducten groot is, is het in de teksten van het gemeenschappelijk landbouwbeleid met een vergrootglas zoeken naar elementen van risicobeheersing. De studiedienst van de Vlaamse landbouwadministratie illustreert dat met een verwijzing naar de geschatte lengte van de beleidsteksten (60% in de VS en 1% in de EU) over risicomanagement en het geschatte budgettaire gewicht (47 versus 1%) dat daar binnen het landbouwbeleid aan gegeven wordt.

Uit de analyse blijkt dat er voor een landbouwer in de VS een heel instrumentarium ter beschikking staat voor inkomensondersteuning en risicobeperking. Sommige van deze instrumenten zijn betalend en andere niet. Voor sommige betalende opties voorziet de overheid in subsidiëring. Het is evenwel niet evident om als landbouwer de juiste keuzes te maken. Welke gewassen moeten ze verzekeren en welke niet? Verwachten ze dat de prijzen en/of de rendementen zullen dalen of stijgen? “Het vraagt dus heel wat rekenwerk om de beste keuze te maken”, constateert het Departement Landbouw en Visserij.

Het is in elk geval zo dat de landbouwer bij de betalende verzekeringen eerst het geld op tafel moet leggen om de polis te financieren. Naargelang van het bedrijf en de gekozen risicodekking kunnen de bedragen aanzienlijk zijn. Deze bijkomende kosten moeten ook terugverdiend kunnen worden. Zoals bij de meeste verzekeringen is het ook mogelijk dat de verzekeraar niet moet uitbetalen omdat er volgens de vastgelegde methodiek geen verliezen zijn of dat de verliezen te beperkt zijn om een uitbetaling te activeren.

Voor de gemiddelde Europese landbouwer zou een Amerikaanse risicobenadering een heuse paradigmawissel betekenen. In het rapport van de Vlaamse landbouwadministratie worden enkele belangrijke bedenkingen geuit: “Het lijkt niet evident om op korte termijn over te stappen van een relatief hoge rechtstreekse steun naar een 100%-verzekeringssystematiek. Als dat op langere termijn de bedoeling zou zijn, zullen er eerst meer ‘tussenproducten’ ontwikkeld moeten worden zodat landbouwers aan dat soort risico-instrumentarium kunnen wennen.”

OESO beoordeelt het verhoogde accent op verzekeringen in principe als een goede aanpak om landbouwers steun te verlenen. Tegelijkertijd waarschuwt de organisatie er voor dat dergelijke risicoprogramma’s inkomenstransfers kunnen genereren. Welvarende landbouwers zouden een disproportioneel voordeel kunnen genieten omdat ze zich gemakkelijker de premies kunnen veroorloven voor een hoger dekkingsniveau.

Meer info: Departement Landbouw en Visserij