Limburg bekampt kersenvirus zonder hoogstam op te geven

In Limburg slaan de partners van het buitengebied de handen in elkaar om de kersenteelt te vrijwaren van het Little Cherry virus. Het was gedeputeerde Ludwig Vandenhove die iedereen rond de tafel zette toen de kloof tussen professionele kersentelers met laagstamplantages en liefhebbers van hoogstamkersenboomgaarden dreigde te verdiepen. Aangezien (verwaarloosde) hoogstamkersenbomen vaak aangetast zijn, gaan er veel stemmen op voor een krachtdadige aanpak, inclusief een verplichting voor particulieren om zieke bomen te rooien. Met sensibilisering en goed nabuurschap hoopt men het virus te kunnen beheersen zonder een heksenjacht op hoogstamkersenbomen te ontketenen.

Haspengouw is de kersenstreek bij uitstek. Zowel de professionele laagstam kersenteelt als de hoogstamkersenboomgaarden bepalen mee het landschap dat door toeristen zo aantrekkelijk wordt gevonden. Iedereen is het er over eens dat de kersenteelt in Haspengouw verankerd moet blijven. Dat is zowel voor de economie (de meer dan 500 hectare intensieve kersenteelt in ons land situeert zich hoofdzakelijk in Limburg), het toerisme als de biodiversiteit een goede zaak. Maar er is een kaper op de kust. Little Cherry kan plantages in zo’n snel tempo aantasten dat het gevaar bestaat dat kersenteelt in Haspengouw onmogelijk, of op zijn minst onrendabel, wordt.

Het virus dat kleine smaakloze kersen veroorzaakt, wordt meer en meer aangetroffen op kerselaars. Bestrijding is niet mogelijk zodat voorkomen de boodschap is. Een boodschap waar tot op heden vooral de professionele kersentelers oor voor hebben. Bij het minste vermoeden van ziektesymptomen wenden zij zich tot het Proefcentrum Fruitteelt. Wordt de besmetting bevestigd, dan gaat een teler onmiddellijk over tot het rooien van de bomen. Zo hoopt hij de economische schade in te dammen. Alleen is het vechten tegen de bierkaai als het virus zijn oorsprong vindt in een zieke hoogstamkersenboom bij de buurman. “Little Cherry legt een hypotheek op de investeringen die een teler doet en remt de sector in zijn geheel af”, getuigt Dany Bylemans, directeur van pc fruit.

“Daarom is het uitgangspunt van de sectorvakgroep Fruit bij Boerenbond dat iedere zieke boom gerooid moet worden”, vertelt Boerenbondconsulente Leen Jolling. “In de praktijk zien we dat particulieren vaak weigeren vanwege de rompslomp en de kostprijs van de staalname, het aanvragen van een kapvergunning, het rooien en opnieuw aanplanten van een hoogstamboom.” Na jaren sensibiliseren vond de lokale overheid er in de politiezone Sint-Truiden, Gingelom en Nieuwerkerken daarom niet beter op dan te dreigen met GAS-boetes indien een inwoner weigert om zieke kerselaars te rooien.

Hilde Vautmans, schepen van Landbouw en Toerisme in de stad Sint-Truiden, staat vandaag nog altijd achter de GAS-boetes: “Door de aanpassing van ons politiereglement hebben we de knuppel in het hoenderhok gegooid. Op het terrein zagen we dat een stok achter de deur nodig is indien een particulier niet tot rooien van een zieke boom wil overgaan. De media-aandacht voor de GAS-boetes bracht het dossier in een stroomversnelling want kort daarna is een werkgroep samengeroepen.” Die werkgroep is het initiatief van gedeputeerde Ludwig Vandenhove. Uit bezorgdheid dat de voor Haspengouw zo typische hoogstamboomgaarden zouden verdwijnen, zette hij 12 partners rond de tafel en benoemde hij het Regionaal Landschap Haspengouw & Voeren tot dirigent. De uitdaging was van bij het begin voor iedereen duidelijk: het Little Cherry virus onder controle houden zonder de toeristisch en ecologisch waardevolle hoogstamboomgaarden daarvoor op te offeren.

Samen met alle partners (o.a. Boerenbond, pcfruit, de landbouwadministratie, de Nationale Boomgaardenstichting, ANB, VLM, Natuurpunt en de stad Sint-Truiden) engageert het provinciebestuur zich voor een sensibiliseringscampagne die tot doel heeft dat mensen Little Cherry leren herkennen, voorkomen en bestrijden. Een verhoogde waakzaamheid bij alle Limburgers moet de redding van de kersenteelt betekenen. Het engagement staat neergepend in een protocol dat woensdag door alle partners ondertekend werd. De voorlichtingscampagne die nu start, richt zich tot burgers, lokale besturen, kersentelers en plattelandsactoren. De Vlaamse Landmaatschappij is een voorbeeld van die laatste categorie, en zij zal er bijvoorbeeld over waken om bij de inrichting van een ruilverkaveling geen hoogstamkerselaars aan te planten vlakbij een professionele laagstamplantage. Anderzijds vindt VLM het belangrijk dat het landschap niet “uitgekleed” wordt door het massaal rooien van bestaande hoogstamboomgaarden.

Ter ondersteuning van de campagne komt er een folder. Op de website van de provincie Limburg zal er een webpagina verschijnen die helemaal gewijd wordt aan Little Cherry. Aan gemeenten zal gevraagd worden om over de problematiek te communiceren met de milieu- en groendienst. Indien zij zelf hoogstamboomgaarden in eigendom hebben, melden ze dit best aan het Regionaal Landschap. Particulieren zullen erop gewezen worden dat zij versleten boomgaarden en besmette waardplanten in de tuin best vervangen. Een belangrijke rol als informatie- en meldpunt is weggelegd voor het Proefcentrum Fruitteelt (laagstamkersenteelt) en het Regionaal Landschap (hoogstamfruit, wilde kerselaars en sierkerselaars). Verder komt er een infomoment op 9 september en is er een projectvoorstel in de maak met het oog op extra middelen voor onderzoek, inventarisatie, staalname, herstel van hoogstamboomgaarden, enz.

Indien er een vermoeden van infectie is bij een particulier moet dit in eerste instantie gemeld worden aan de Regionale Landschappen, die dit verder opvolgen. Het is nog de vraag of dat in combinatie met sensibilisering burgers zal overtuigen om iedere zieke kerselaar te vervangen door een gezond exemplaar. De stad Sint-Truiden breekt een lans voor een versnelde procedure (nu 105 dagen) voor de aanvraag van een kapvergunning in geval van zieke bomen. Bij de Nationale Boomgaardenstichting ziet men daar geen graten in zolang aan zo’n versnelde kapvergunning maar de verplichting wordt gekoppeld om opnieuw een hoogstamkerselaar te planten, liefst met een tegemoetkoming vanwege de overheid. In Haspengouw komen meer dan 100 verschillende hoogstamkersenrassen voor en de ‘belangenverdediger’ van hoogstamfruit wil dit ‘levend erfgoed’, met al de biodiversiteit en de bloesempracht die daarbij hoort, uiteraard niet verloren zien gaan.

Tijdens het persmoment gaven alle betrokken partijen blijk van goede wil in dit dossier. Links en rechts wordt er nog wel aan getwijfeld of sensibilisering afdoende zal zijn om Little Cherry onder de duim te houden. Boerenbond had bijvoorbeeld liever een rooiverplichting gezien. Nu die er niet komt op het niveau van de provincie wordt er door de professionele kersentelers hoopvol naar de federale overheid gekeken. Indien Little Cherry erkend wordt als zogenaamd quarantaine-organisme, dan neemt het Voedselagentschap het rooien van alle besmette bomen zelf in de hand. Ook Truiens schepen Hilde Vautmans liet uitschijnen dat het bespreekbaar moet zijn om een stap verder te gaan in de bestrijding van het virus indien dat nodig blijkt.