Mestlozing blijft inferieure reden voor nitraatprobleem
Coördinatiecentrum CVBB communiceerde deze week dat 20,8 procent van het aantal meetpunten voor de waterkwaliteit in landbouwgebied rood kleurde in meetjaar 2014-2015 wegens een overschrijding van de nitraatnorm. De terreinkennis die de experten van CVBB opdeden, laat hen toe om de meetpunten in te delen naargelang de vermoedelijke of vastgestelde oorzaken van de overschrijdingen. Aangezien er in de aanloop naar het vijfde Mestactieplan meermaals voor gepleit is om de ‘cowboys’ harder aan te pakken, is het goed om weten dat bij vijf procent van de rode MAP-meetpunten de overschrijdingen nog steeds het gevolg zijn van wanpraktijken, lozingen en overtredingen.
De indeling van de rode MAP-meetpunten volgens oorzaak van de overschrijding van de nitraatnorm helpt het Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding duurzame Bemesting (CVBB) bij het bepalen van de juiste aanpak om tot een verbetering te komen. Zeven mogelijke invloedsfactoren werden afgebakend, van nitraataanrijking door de landbouw tot nitraten die niet afkomstig zijn uit landbouw of van waterlopen die uit het buitenland komen.
Een actualisering van deze indeling begin dit jaar wees uit dat 58 procent van de rode MAP-meetpunten beïnvloed wordt door de huidige landbouwpraktijken (bemesting, teelttechniek en bedrijfsvoering in het algemeen). CVBB probeert daar wat aan te doen door expertise heel lokaal te gaan verspreiden binnen groepjes landbouwers die zich verenigen in een waterkwaliteitsgroep. Tegelijk wordt een groot aantal percelen in de buurt van zo’n rood MAP-meetpunt opgevolgd aan de hand van staalnames, bemestingsadviezen en metingen van het nitraatresidu in het najaar.
De tweede grootste oorzaak (21%) van het rood kleuren van meetpunten is nitraatrijk bronwater. Eerder dan de huidige landbouwpraktijken weerspiegelt de nitraatconcentratie in bronwater de landbouwpraktijken van enkele jaren geleden. Momenteel beschikken de CVBB-medewerkers over te weinig gegevens om deze MAP-meetpunten daadwerkelijk aan te pakken. Op initiatief van het Onderzoeks- en voorlichtingsplatform duurzame bemesting werd in overleg met de Vlaamse Landmaatschappij en de Vlaamse Milieumaatschappij een procedure opgestart om extern expertise in te winnen. Bij CVBB hoopt men dat dit in 2016 uitmondt in bijkomend onderzoek. “Het wordt alleszins een werk van lange adem”, klinkt het.
Bij vijf procent van de rode MAP-meetpunten zijn overschrijdingen jammer genoeg nog steeds het gevolg van wanpraktijken, lozingen en overtredingen. CVBB trekt zich op aan de vaststelling dat er de laatste jaren een positieve trend is. Het aantal lozingen vermindert. Slechts één procent van de MAP-meetpunten kleurt rood door invloeden van buiten de landbouw. Logisch, want wanneer vastgesteld wordt dat huishoudelijk of industrieel afvalwater een MAP-meetpunt beïnvloedt, dan overleggen CVBB en VMM over het verplaatsen of eventueel schrappen ervan.
Het aandeel rode MAP-meetpunten waar de oorzaak van overschrijding niet meer achterhaalbaar is, steeg het laatste winterjaar van twee naar acht procent. Dit zijn meestal groene MAP-meetpunten met een plotse en éénmalige overschrijding. Bij een terreinbezoek door CVBB na de overschrijding werden er op geen enkele meetplaats stroomopwaarts nitraataanrijkingen gemeten. De oorzaak van de overschrijdingen blijft daardoor een vraagteken. Begin volgend jaar start VMM een communicatiesysteem dat het mogelijk moet maken om sneller op het terrein te gaan bij een onverwachte overschrijding van een groen meetpunt.
Van zo’n zeven procent van de rode MAP-meetpunten kan CVBB de oorzaak van overschrijdingen (nog) niet inschatten en is er verder terreinonderzoek nodig. Dit aantal daalt elk meetjaar, maar het blijft een niet te verwaarlozen groep. MAP-meetpunten met invloed vanuit het buitenland komen niet meer voor. Bij wijze van besluit komt CVBB nog eens terug op de overschrijdingen door nitraatrijke bronnen. “Dit fenomeen zorgt voor ongeveer een derde van de overschrijdingen en een vierde van de rode meetpunten. Snelle winst is hier niet te verwachten”, aldus CVBB, dat via het gevraagde onderzoek bijkomende informatie wil bekomen.
Verder blijft er een groep van permanent rode meetpunten waarbij de oorzaken van de overschrijdingen moeten gezocht worden bij de land- en tuinbouwers in het afstroomgebied. De precieze oorzaken zijn nog niet volledig duidelijk maar de intensieve aanpak die CVBB er sinds vorig jaar op na houdt, vergroot wel het inzicht. De landbouwbedrijven die aan de basis van het probleem liggen, worden begeleid. Bovendien worden momenteel heel wat nitraatresidustalen genomen als gevolg van de nieuwe regels in het vijfde Mestactieplan. Wie onverwacht geconfronteerd wordt met een overschrijding neemt best contact op met de bedrijfsbegeleiding van CVBB teneinde de bemesting verder te optimaliseren.
Met de doelstelling van MAP5 in het achterhoofd – vijf procent rode meetpunten in 2018 – verklaart CVBB dat er nog veel werk aan de winkel is. “Het komt er nu op aan het tempo te versnellen. Met samenwerking van alle betrokkenen, boeren en tuinders, begeleiders, onderzoekers en voorlichters hebben we de voorbije jaren de weg afgelegd van 33 naar 21 procent rode meetpunten. Met dezelfde spirit en positieve ingesteldheid moeten we verder de weg opgaan om de doelstelling van vijf procent rode meetpunten te bereiken of zo dicht mogelijk te benaderen.”
