Natuurontwikkeling rond haven overtuigt rechters niet

Het Europees Hof van Justitie vindt dat de natuurcompensatieplannen op de linker Scheldeoever niet overeenstemmen met de Europese Habitat- en Vogelrichtlijn. Het Hof volgt daarmee het advies dat het zelf had ingewonnen bij de Europese Commissie. Die had tot grote verbazing van de Vlaamse overheid de proactieve aanpak van natuurontwikkeling rond de haven in vraag gesteld. Volgens de actiegroep Doel 2020 is dit de "genadeslag" voor het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) dat het Saeftinghedok mogelijk moet maken. "Wellicht zal de Raad van State dit GRUP binnenkort helemaal vernietigen", klinkt het. Het Havenbedrijf weet zich in zijn vraag om extra containercapaciteit gesteund door de Vlaamse regering.

De Vlaamse regering en het Havenbedrijf Antwerpen plannen al jaren een extra getijdendok op de linker Scheldeoever voor aanvullende capaciteit, pal waar Doel ligt. Een ruimtelijk uitvoeringsplan werd vastgesteld dat het dok mogelijk moet maken, met inbegrip van maatregelen voor natuurcompensatie ten behoeve van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn.

Actiegroep Doel 2020, die de vernietiging van het dorp wil tegengaan, trok naar de Raad van State om het GRUP te laten vernietigen. In november vorig jaar werden bepaalde delen al geschorst. Voor een uitspraak ten gronde stelde de Raad een vraag aan het Europees Hof van Justitie. Donderdag sprak die haar arrest uit. "De Vlaamse plannen om de natuur te compenseren voor havenuitbreiding zijn strijdig met de Europese wetgeving. Men heeft geen alternatieven bekeken. Behoud van bestaande natuur primeert absoluut bovenop compensatie, meent het hof", zegt Jan Creve, woordvoerder van Doel 2020.

Alvorens een uitspraak te doen, wendde het Europees Hof van Justitie zich tot de Europese Commissie om één en ander te verduidelijken. Vanuit Brussel kwam in februari van dit jaar het signaal dat er bij de havenontwikkeling belangrijke natuurwaarden verloren gaan terwijl de natuurdoelstellingen op linker Scheldeoever momenteel niet gehaald worden. Volgens de Commissie gaat het dus wel om natuurcompensatie, en niet alleen om proactieve natuurontwikkeling, en had de overheid de regels voor natuurcompensatie moeten toepassen.

Procesmanager Jan Hemelaer reageerde toen namens de Vlaamse overheid: “Uit informele contacten de voorbije jaren bleek telkens dat de Commissie de proactieve natuuraanpak in het havengebied Antwerpen beschouwt als een voorbeeld van hoe havenontwikkeling in een Europees beschermd natuurgebied toch hand in hand kan gaan met een versterking van de natuurwaarden.” Hemelaer verklaarde toen dat de natuurontwikkeling na het advies van de Commissie voortgaat omdat het losstaat van de keuze voor een proactieve of compenserende aanpak.

Doel 2020 schrijft nu grote gevolgen toe aan de uitspraak van het Hof. “Dit is de genadeslag voor het GRUP. Al moeten we niet naïef zijn. Men gaat voort, maar dan wel via het systeem van een 'complex project', waarbij men alternatieven - hopelijk grondig - gaat onderzoeken", aldus Creve nog. De uitbreiding van de containercapaciteit van de haven van Antwerpen is het eerste echt grote project waarvoor het nieuwe decreet ‘complexe projecten’ wordt aangewend.

Het Havenbedrijf Antwerpen, de drijvende kracht achter het geplande Saeftinghedok, zegt "kennis te nemen" van het arrest van het Europees Hof van Justitie. Het arrest betekent waarschijnlijk het einde van het huidige ruimtelijk uitvoeringsplan voor het Saeftinghedok, al hoopt het Havenbedrijf dat de uitspraak "houvast zal bieden om de toekomstige ontwikkeling van de haven op een duurzame manier te verzekeren". Het Havenbedrijf blijft erbij dat het Saeftinghedok noodzakelijk is voor de containercapaciteit van de Antwerpse haven.

Het Havenbedrijf stelt voorts dat de natuurkerngebieden deel uitmaken van een "evenwichtig maatschappelijk compromis" dat rond de verdere ontwikkeling van de haven tot stand is gekomen. "De uitspraak van het Hof beoogt een antwoord te geven op de gestelde vragen, die verband hielden met de interpretatie van de Europese natuurrichtlijnen", klinkt het nog. "Met name lag de precieze juridische kwalificatie van de natuurkerngebieden op de linker Scheldeoever voor."