Oekraïense kip krijgt een make-over op Europese bodem

In 2014 sloot de EU een associatieakkoord met Oekraïne waarbij handelstarieven werden afgebouwd. Voor kip deed zich iets merkwaardigs voor. Het importvolume is met 80.000 ton twee keer zo groot als de toegestane quota voor heffingsvrije handel in hele kip en kippenvlees. MHP, het grootste pluimveebedrijf van Oekraïne, maakt handig gebruik van een volledig geliberaliseerde douanetarieflijn voor kippenborst met vleugel en vel aan. Deze ongebruikelijke versnijdingsvorm wordt door MHP verder verwerkt in Nederland of Slowakije en op die manier ‘opgewaardeerd’ tot Europese kip. Dat is niet naar de zin van de Europese pluimvee-industrie.

De associatieovereenkomst die in 2014 ondertekend werd, brengt de Europese Unie en Oekraïne dichter bij elkaar. Ze versterkt de politieke banden en verlaagt de drempel voor het handelsverkeer. Het handelsgedeelte van de overeenkomst wordt toegepast sinds 2016, en moet op een termijn van tien jaar de invoerheffingen op een groot aantal landbouw- en voedingsproducten afschaffen. Om bepaalde concurrentiegevoelige Europese sectoren te beschermen, heeft de EU voor 36 productgroepen bedongen dat de tarieven alleen voor een bepaalde hoeveelheid worden afgeschaft (tariefquota). Gevoelige producten zijn onder meer graan, vlees en eieren.

Met een jaarproductie van 1,2 miljoen ton pluimveevlees en een kostprijs niet ver uit de buurt van lage-kosten-kampioen Brazilië is de Oekraïense pluimvee-industrie een geduchte concurrent. Oekraïense kippenkwekers hebben goedkoop arbeid beschikbaar, geen tekort aan voeder en ondervinden weinig beperkingen door (milieu)wetgeving. Nieuwe investeringen genieten er veel overheidssteun, en samen resulteert dat in een kipfilet die 40 procent goedkoper geproduceerd kan worden dan in Europa. De helft van de Oekraïense kipproductie is in handen van de familie Myronivsky. Hun bedrijf MHP heeft alle productieonderdelen in eigen beheer: de productie van voeder, het kweken en slachten van 332 miljoen kippen en de handel in kipproducten. Ter vergelijking, in ons land werden vorig jaar 301 miljoen stuks gevogelte geslacht.

De Europese import van kip uit Oekraïne is volgens cijfers van de Europese Commissie toegenomen van een kleine 20.000 ton in 2014 naar ruim 80.000 ton in 2017. Van 2016 naar 2017 maakte het exportvolume de grootste sprong (+67%). Het grote volume roept vraagtekens op in de wetenschap dat Oekraïne slechts over een (onderbenut) tariefvrij quotum van 20.000 ton voor hele kippen beschikt, en een even groot quotum voor kippenvlees en bereidingen dat vorig jaar volledig benut werd. Het lijkt er dus op dat er meer buiten dan binnen de tariefvrije quota wordt uitgevoerd door bedrijven als MHP, maar schijn bedriegt.

“In het associatieakkoord is een douanetarieflijn geslopen die Oekraïne toelaat om aan het nultarief kippenborst met vel en vleugel te exporteren naar de EU. Dat is een ongewone versnijdingsvorm waar de vindingrijke Oekraïners gretig gebruik van maken”, zegt Ann Truyen van de Vereniging van Industriële Pluimveeslachterijen (VIP). Het is de Europese koepel van pluimveeslachthuizen (AVEC) die ontdekte dat er vorig jaar voor 30.000 ton kip is geëxporteerd via een douanelijn die normaliter in onbruik is.

AVEC vindt dat geen eerlijke concurrentie, te meer omdat de Oekraïense kip na versnijding een Europese kip wordt. Kippenvleesproducent MHP beschikt namelijk over verwerkingsfaciliteiten in Nederland (een uitsnijderij in Veenendaal) en Slowakije. De Europese pluimveesector zit er dan ook op gebrand om dit achterpoortje ter waarde van 40 miljoen euro te sluiten. Import van kip wordt vaak onder de mat geveegd omdat Europa in verhouding meer kip exporteert, “maar in waarde zit de handelsbalans scheef”, zegt Truyen. “We voeren kippenbouten, vleugels en separatorvlees uit – goedkope producten die de Europese consument minder graag lust – en importeren duurdere filet.” Elke kilo importkip is 2,53 euro waard becijferde AVEC, terwijl met een kilo exportkip maar 1,37 euro verdiend is. Daardoor is de handelsbalans licht negatief. In 2017 was de export van kip 1.995 miljoen euro waard en de import 2.025 miljoen euro.

De Oekraïense kip die in Europa versneden wordt, komt hier gekoeld en niet diepgevroren toe. “Als Europese kipfilet komt ze op de versmarkt. Dat is concurrentie die harder gevoeld wordt dan Braziliaanse diepgevroren kip die bestemd is voor verwerking”, aldus Ann Truyen. De Belgische en bij uitbreiding de Europese pluimvee-industrie vreest “overspoeld te worden door Oekraïense kip”, en verwacht dat Europese Commissie en lidstaten met een oplossing komen. Een kritische blik op de handelsbalans leert dat er vorig jaar 163.000 ton Europese kip afgezet werd in Oekraïne, een volume dat verdubbeld is sinds 2014. We voeren weliswaar meer kip in vanuit Oekraïne, maar tezelfdertijd blijft het land de grootste exportbestemming van Europees kippenvlees. De top drie van exportbestemmingen wordt vervolledigd door Hong Kong en Ghana.