Ondernemerschap is tijd durven nemen voor reflectie

De voorbije twee jaar verstrekte het Agentschap Ondernemen en ‘Vlaanderen in actie’ in verschillende sectoren projectsteun in het kader van faillissementspreventie. Onder meer in de boekhandel, de binnenscheepvaart, de bouw en de landbouw (project ‘Uitzicht door inzicht’) werd daarop ingespeeld. Sectoren die met elkaar gemeen hebben dat veel bedrijven geleid worden in familiaal verband. De bedrijfsleiders moeten dus van alle markten thuis zijn en dat is niet altijd vanzelfsprekend. Vaak vergen de dagelijkse beslommeringen zoveel van hun tijd dat een belangrijk aspect van ondernemerschap verwaarloosd wordt: de boekhouding uitspitten op zoek naar technische en economische verbeterpunten, een toekomstvisie uitzetten, investeringen aftoetsen aan die visie, enz. Inzicht in je bedrijf brengt nochtans (geld) op, tijdens twee infoavonden over ondernemerschap worden nog eens alle zeilen bijgezet om land- en tuinbouwers daarvan te overtuigen.

Eind dit jaar loopt het project ‘Uitzicht door inzicht’ af. Met de steun van het Agentschap Ondernemen en ‘Vlaanderen in actie’ hebben de projectpartners Boerenbond, SBB, Innovatiesteunpunt en Boeren op een Kruispunt getracht om van boeren en tuinders nog meer dan nu het geval is ondernemers te maken. De Vlaamse overheid had daar geld voor veil vanuit het oogpunt van faillissementspreventie. Doelgroep zijn in de eerste plaats bedrijven die het nog goed doen, maar die bewust moeten worden van de zaken die moeilijker lopen en waar ze blijvend oog voor moeten hebben.

Ellen Vos en Veerle Serpieters, de twee trekkers van het project namens het Innovatiesteunpunt, vertellen daar meer over: “Het project ‘Uitzicht door inzicht’ gaf land- en tuinbouwers de kans om even afstand te nemen van de dagelijkse drukke werkzaamheden en stil te staan bij ondernemerschap.” Dat daar nood aan was, bewijst de overweldigende belangstelling voor een infoavond waar voormalig bpost-topman Johnny Thijs de belangrijkste spreker was. Om het project in stijl af te sluiten, doen de projectpartners dat kunstje nog eens over. Zij strikten Marc Buelens, voormalig CEO van Vlerick Business School, voor twee infoavonden over ondernemerschap in Grobbendonk (22 oktober) en Aalter (27 oktober).

Doelbewust wordt er gekozen voor sprekers met een andere achtergrond dan land- en tuinbouw. Zij kunnen een vernieuwende kijk introduceren in landbouwmiddens. Dat ze leiding hebben gegeven aan grote organisaties maakt hun ervaringen niet minder waardevol voor boeren met een éénmansbedrijf. Want of een bedrijf nu groot of klein is, zwalpen zal het als de bedrijfsleider niet weet waar hij naar toe wil en welke investeringen hij moet doen in functie van het lange-termijn-doel. De innovatieconsulenten hebben er vertrouwen in dat Buelens zijn boerenpubliek zal inspireren zoals Johnny Thijs dat deed. “Van die laatste hebben we geleerd om meer dan even stil te staan bij investeringsbeslissingen, investeringen door te rekenen met verschillende toekomstscenario’s, de vele onzekerheden in land- en tuinbouw bij een investering onder ogen te zien en dus nog harder aan het rekenen te gaan.”

Regelmatig in de spiegel kijken en jezelf afvragen of je goed bezig bent en wat er beter kan. Dat was nog zo’n ondernemerstip van de voormalige bpost-topman. De voorbije maanden waren Ellen Vos en Veerle Serpieters die spreekwoordelijke spiegel voor de boeren en tuinders waarmee ze rond de keukentafel zaten. Dankzij de projectsteun hebben zij, net als enkele SBB consulenten, een 185-tal keer een intensieve ondernemersscan uitgevoerd. Eerder dan pasklare antwoorden te geven, was het hun taak om vooral veel vragen te stellen. “Vragen waarover nooit eerder iemand de boeren en tuinders deed nadenken zodat ze meer inzicht kregen in de eigen situatie”, zegt Ellen Vos, die al snel drie uur uittrok voor een bedrijfsbezoek samen met haar collega. Uiteenlopende onderwerpen kwamen aan bod: de financiële resultaten en het inzicht in de cijfers, de relaties tussen de familieleden die samenwerken op de boerderij, het contact met leveranciers, de visie op en investeringen in het bedrijf, enz.

Het project mag geslaagd heten als landbouwers beseffen dat ze af en toe afstand moeten nemen van de nimmer ophoudende drukte op de boerderij om na te denken over hun bedrijfsvoering. Ben ik goed bezig? Waar wil ik naar toe met mijn bedrijf? Past deze of gene investering in de visie voor de lange termijn? Wat doen mijn concurrenten in binnen- en buitenland? Vos en Serpieters noemen het een echt probleem dat de dagelijkse boerderijtaken zoveel tijd vergen dat er vrijwel nooit de tijd wordt genomen om na te denken over de langere termijn. “Bij een bedrijfsovername in familieverband staat men daar bij stil”, weet Vos, “terwijl het een oefening is die je veel vaker moet doen want de omgeving waarin je onderneemt, verandert continu.” Reacties in de trend van “ik wil niet groeien” is niet bepaald wat je goede visievorming kan noemen. “De vraag is wat zij dan wél willen want er zijn zoveel mogelijkheden voor de verdere ontwikkeling van het bedrijf.”

Tijdens de Nazomerontmoeting van Boerenbond legde ondervoorzitter Sonja De Becker het pijnpunt bloot dat te veel landbouwers te weinig inzicht hebben in de bedrijfseconomische cijfers. Het Innovatiesteunpunt deelt die ervaring: “Zonder inzicht in de boekhouding van het bedrijf is de kapitein van het schip blind aan het varen. In de praktijk wordt de boekhouding gepercipieerd als een verplichting (in functie van investeringssteun, nvdr.) en niet als een nuttig instrument om je bedrijfsvoering op af te stemmen. Heel vaak is ook het verwachtingspatroon aan het adres van de boekhouder onduidelijk.” Dat veel landbouwers het gesprek met de boekhouder als bijzonder lastig ervaren, kan wijzen op onvoldoende voorkennis. Of je daar altijd het landbouwonderwijs de schuld voor moet geven, is nog maar de vraag want de verschillen tussen bedrijfsleiders zijn groot. Waar de één kan meepraten met zijn boekhouder, hoort de ander het donderen in Keulen.

“Te veel verantwoordelijkheid bij de boekhouder leggen, is ook verkeerd”, waarschuwen de consulenten, “want het is de ondernemer die beslist, niet de adviesverlener.” Waar de technische resultaten menig landbouwershart sneller doen slaan, ontbreekt het nog vaak aan interesse in de andere cijfertjes (leninglast, schulden, kostprijs, enz.) waar de boekhouder mee komt aandraven. Door daar meer aandacht aan te besteden, kan je bijvoorbeeld te weten komen of de nieuw gebouwde stal of serre financieel wel brengen wat je ervan verwachtte. Landbouwers zouden zich niet mogen blindstaren op louter en alleen het verhogen van de productie. Veel beter zouden ze op zoek gaan naar het technisch-economisch optimum. Misschien kosten die laatste liters melk wel het meeste geld, net zoals het laatste big dat de zeug werpt…

De ondernemersscan is uitgevoerd op bedrijven die ondanks de laagconjunctuur nog behoorlijk goed draaien maar ook op bedrijven die in moeilijkheden (kunnen) komen. “Algemeen is onze ervaring dat de druk op bedrijven groot is en dat weegt op de bedrijfsleiders”, vertellen Vos en Serpieters. Uitspraken over het wel en wee van een sector durven ze daar niet meteen aan koppelen. “We betrapten er onszelf op dat je na een bedrijfsbezoek waar je geconfronteerd wordt met een grote schuldenlast bij jezelf denkt dat het heel goed gaat op een bedrijf dat alle facturen nog tijdig kan betalen. Maar een ondernemer mag daar natuurlijk geen genoegen mee nemen. Een bedrijfsleider die écht goede zaken doet, kan zichzelf zowel een loon als een dividend uitkeren. Hij of zij is immers zowel investeerder in als werknemer van zijn bedrijf.”

Een landbouwer die geen arbeidsvergoeding rekent voor zichzelf is als ondernemer – uiteraard gedwongen door de marktomstandigheden – dus niet bijster goed bezig… Land- en tuinbouwers zijn zich vaak bewust van de scheve situatie. Ze spreken zelf het vermoeden uit dat ondernemen in andere sectoren beter beloond wordt. Waarom ze dan niet stoppen en omschakelen, heeft vele redenen. Consulent Vos noemt er enkele: “De liefde voor het vak, voor het werk buiten met planten en dieren, voor het familiebedrijf dat je koste wat het wil wenst voort te zetten maar ook de zware investeringen die uitstappen in de jaren daarna onmogelijk maken.”

Tijdens de infoavonden ondernemerschap in Grobbendonk en Aalter getuigt voormalig Vlerick-CEO Marc Buelens in eigen persoon en vertellen drie landbouwers in een videoboodschap over de ondernemersscan op hun bedrijf. De projectpartners zullen alle aanwezigen nogmaals op het hart drukken dat inzicht in het ondernemingsplan op termijn meer perspectieven schept voor het land- of tuinbouwbedrijf. Deelname is gratis op voorwaarde dat je je inschrijft.