Overdracht boerderijpatrimonium kan zonder familieruzie

Wanneer de volgende generatie het heft in handen neemt op een landbouwbedrijf, dan moet de overdracht van het onroerend goed geregeld worden. Een moeilijke kwestie want de opvolger heeft nood aan bedrijfszekerheid maar de andere kinderen verdienen een gelijke behandeling. Beiden zijn te verzoenen, zo leerden de honderden aanwezigen op de infoavonden van het Kenniscentrum Bedrijfsopvolging. Wie er niet bij kon zijn of nog met vragen zit, kan er de nieuwe brochure ‘Familiegeluk vs. bedrijfszekerheid’ op naslaan. De zaligmakende oplossing ga je daar niet in vinden omdat iedere gezins- en bedrijfssituatie anders is. “Maatwerk is dus altijd wenselijk”, vertelt Charlotte Cobbaert van het Kenniscentrum Bedrijfsopvolging.

In Vlaanderen is er een groot tekort aan jonge boeren en tuinders die als zelfstandige in de sector willen starten. En zelfs al weet een landbouwer zich verzekerd van een opvolger, dan heeft hij nog kopzorgen. Vaak zal maar één van de kinderen het bedrijf overnemen. Indien hij of zij het landbouwbedrijf en het bijbehorende patrimonium kan kopen, stelt zich geen probleem maar in de praktijk is dat financieel niet haalbaar. Het inkomen dat je kan verwerven met de landbouwactiviteit is vaak niet in evenwicht met de waarde van landbouwgrond. Geld lenen voor iets wat je in één generatie niet kan terugverdienen, is moeilijk.

Een gedeelte van het aan de boerderij gerelateerde patrimonium zal dus in handen komen van de ‘niet-boerende kinderen’. Hun broer of zus die het bedrijf voortzet, wenst wel bedrijfszekerheid. Veel ouders denken dat het moeilijk is om een evenwicht te vinden tussen gelijkberechtiging van de kinderen, bedrijfszekerheid voor de opvolger en een appeltje voor de dorst voor zichzelf. Het slechtste wat je dan kan doen, is niets doen. Misschien is het niet aangenaam om over de opvolging na te denken, toch is het belangrijk dat dit goed geregeld is. Uit onderzoek blijkt namelijk dat maar liefst 42 procent van de mensen die een erfenis ontvangt, daarover ruziet.

De nieuwe brochure van het Kenniscentrum Bedrijfsopvolging, getiteld ‘Familiegeluk vs. bedrijfszekerheid’ geeft inzicht in de verschillende mogelijkheden om de overdracht van de onroerende eigendom netjes te regelen. Tijdens de infoavonden die vorige maand op vier locaties plaatsvonden, werd dat toegelicht aan de hand van drie voorbeelden waarin veel aanwezigen zichzelf herkenden. Experten van SBB en KBC namen als vertrekpunt voor hun uiteenzetting de familie Janssens met drie kinderen van wie één de bedrijfsopvolger is, de familie Peeters met twee kinderen maar geen overnemer en oom Jos die geen kinderen heeft maar wel een neefje dat geïnteresseerd is in zijn bedrijf.

Er bestaan veel manieren om met vermogen om te gaan: exploitatiezekerheid via pacht, verkoop, schenking, erfenis bij overlijden of het inbrengen van het patrimonium in een vennootschap. Iedere situatie is anders zodat vermogensplanning altijd maatwerk is. Charlotte Cobbaert van het Kenniscentrum Bedrijfsopvolging geeft één gouden raad: “Begin er op tijd aan, ga niet overhaast te werk en betrek alle partijen. Familiale rust is de belangrijkste reden om aan successieplanning te doen. Wanneer je vooraf luistert naar elkaars verwachtingen en noden en vervolgens duidelijke afspraken maakt, schep je rust in de familie en een duidelijk traject voor de bedrijfsopvolger. Op die manier vermijd je discussies of zelfs familieruzies achteraf. Idealiter worden deze afspraken gemaakt terwijl de ouders nog aan het stuur van het bedrijf zitten.”

Niets plannen, stilzitten en hopen dat alles zichzelf zal uitwijzen, is vooral voordelig voor de Vlaamse Belastingdienst. Een landbouwer die hard werkte en investeerde in onroerend goed, heeft daarvoor offers gebracht en betaalde belastingen op dat vermogen. Het is dan ook niet meer dan logisch dat hij de volgende generatie zo weinig mogelijk wil belasten met kosten op diezelfde onroerende goederen. Zorgen voor een goede successieplanning kan dus ook fiscaal heel interessant zijn. Dat wordt meteen duidelijk als je het verschil bekijkt tussen de erfbelasting (3 tot 27% in rechte lijn), schenkbelasting (27% is pas van toepassing op de schijf boven 450.000 euro) en het schenken via een speciaal systeem voor familiale ondernemingen (vrijstelling).

De brochure 'Familiegeluk vs. bedrijfszekerheid? Beheer van familiaal patrimonium in land- en tuinbouw' kan je hier downloaden.