Pesticidenvervuiling doet VMM inzoomen op Haspengouw

Een beperkt aantal gewasbeschermingsmiddelen zorgt voor heel wat overschrijdingen van de milieukwaliteitsnormen in oppervlaktewater. Over heel Vlaanderen wordt aan de rioolwaterzuiveringsinstallaties alleen de jaargemiddelde norm voor diflufenican overschreden, een herbicide dat vooral in granen ingezet wordt. In Haspengouw wordt de drempelwaarde voor liefst acht pesticiden overschreden. “De producten wijzen op een gedeelde verantwoordelijkheid van de akkerbouw, de fruitteelt en de private sector”, reageert Ludwig Vandenhove, gedeputeerde voor Milieu, in Het Belang van Limburg.

In de periode 2015-2016 voerde de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) metingen uit van 86 pesticiden op effluenten van 16 rioolwaterzuiveringsinstallaties verspreid over Vlaanderen. Van de 26 opgespoorde gewasbeschermingsmiddelen worden er 20 in meer dan de helft van de meetplaatsen teruggevonden. De waterzuiveringsinstallaties slagen er niet in om die uit het afvalwater te halen want het concentratieverschil tussen de in- en uitgaande waterstroom is klein. VMM spreekt in zijn jaarverslag water van “een significante belasting van het oppervlaktewater in Vlaanderen door pesticiden”.

In 2016 waren de gemiddelde concentraties van imidacloprid, flufenacet en diflufenican in respectievelijk 74, 43 en 42 procent van de meetplaatsen te hoog. De maximale concentraties van diflufenican en flufenacet waren in respectievelijk 60 en 42 procent van de meetplaatsen te hoog. Voor stoffen waarvoor gebruiksbeperkingen en/of verbodsbepalingen zijn ingevoerd, daalt op lange termijn de gemiddelde concentratie in oppervlaktewater. Voor de meeste erkende gewasbeschermingsmiddelen schommelen de laatste jaren de gemiddelde concentraties rond dezelfde waarde, of zijn ze voor sommige werkzame stoffen gedaald.

Speciale aandacht was er voor Zuid-Limburg waar een achttal waterzuiveringsinstallaties onderzocht werd. “Haspengouw hebben we nader onderzocht wegens de intensieve fruitteelt”, zegt VMM-woordvoerder Katrien Smet. “Van de 57 pesticiden waarnaar we zochten, hebben we er in Haspengouw 41 in het water gevonden. De concentraties liggen er ook heel wat hoger dan gemiddeld in Vlaanderen. Het hoogste aantal (37) werd in Riemst en Zichen gevonden.” Zowel het ongezuiverde als het gezuiverde water, dat weer in de beken stroomt, zijn in Haspengouw verontreinigd. De bestrijdingsmiddelen breken moeilijk af, ook niet na behandeling in een zuiveringsinstallatie.

Vlaanderen moet voldoen aan de Europese Waterrichtlijn en daarom wordt er intensief gezocht naar de bronnen van de vervuiling. VMM benadrukt dat de oppervlaktewaterkwaliteit de voorbije 20 jaar reeds sterk verbeterd is, “alleen bereiken we nog niet de door Europa gewenste toestand”. De resultaten van het VMM-onderzoek werden daarom overgemaakt aan de FOD Volksgezondheid, die de erkenning van gewasbeschermingsmiddelen kan intrekken of gebruiksbeperkingen kan opleggen.

Limburgs gedeputeerde van Milieu Ludwig Vandenhove kondigt in de krant aan dat hij bij minister Schauvliege gaat aandringen op een doorgedreven onderzoek naar de bron van pesticidenvervuiling. Meestal wordt de fruitsector met de vinger gewezen, maar uit de meetresultaten blijkt dat ook akkerbouw een aandeel heeft in het probleem. “De producten wijzen op een gedeelde verantwoordelijkheid van de akkerbouw, de fruitteelt en de private sector”, reageert gedeputeerde Vandenhove. “Zo vindt er een stevige overschrijding plaats van MCPA, een product dat via Bofix ook massaal wordt gebruikt in gazons in private tuinen.”

De metingen wijzen volgens Vandenhove ook op het grote belang van het nemen van drastische erosiebestrijdingsmaatregelen in de akkerbouw. “Heel wat van de stoffen uit de akkerbouw komen namelijk in het oppervlaktewater terecht via afspoeling.” Vandenhove pleit voor een periodieke monitoring, zoals dat ook gebeurt voor de luchtkwaliteit rond Genk-Zuid. Er is alvast een brief onderweg naar minister Schauvliege met de vraag om een stuurgroep over pesticiden in Haspengouw op te richten.

Vandenhove beseft dat de problematiek gevoelig ligt. “Ik ben geen onheilsprofeet en ik hoop dat deze oproep niet afgedaan wordt als paniekzaaierij. De landbouw en zeker de fruitteelt zijn economisch erg belangrijk voor de streek, maar dat moet hand in hand gaan met de gezondheid van de Haspengouwse bevolking.”

Meer info: VMM-publicatie pesticiden in de waterketen 2015-2016