Politiek akkoord over verbod op onverdoofd slachten

Er komt een totaalverbod op onverdoofd slachten in Vlaanderen, wat zoveel betekent als het verdwijnen van de uitzondering om religieuze redenen. N-VA, de partij van Vlaams minister van Dierenwelzijn Ben Weyts, spreekt van een “historische beslissing”. Het zet die stap samen met de andere Vlaamse meerderheidspartijen, CD&V en Open Vld, en lukte daarin na bemiddeling met de geloofsgemeenschappen door Piet Vanthemsche. “Vlaanderen neemt internationaal het voortouw voor meer dierenwelzijn”, reageert minister Weyts. Schapen moeten vanaf 2019 voor de halssnede verdoofd worden met een stroomstoot. Voor rundvee geldt post-cut stunning als overgangsmaatregel.

De voorbije jaren laaide het debat over onverdoofd slachten telkens hoog op naar aanleiding van het Offerfeest van de moslimgemeenschap. Dierenrechtenorganisatie GAIA heeft eindeloos herhaald dat onverdoofd slachten dieren minutenlang doet lijden. Aangezien dit wetenschappelijk vaststaat, bleef GAIA met veel overtuigingskracht volhouden dat de uitzondering in de dierenwelzijnswet voor rituele slachtingen geschrapt moest worden om vermijdbaar dierenleed te voorkomen. Vanaf 2019 is het eindelijk zover en komt er in Vlaanderen een totaalverbod op onverdoofd slachten, zonder uitzondering voor rituele slachtingen. Minister van Dierenwelzijn Ben Weyts maakte het nieuws woensdag bekend in de commissie Dierenwelzijn van het Vlaams Parlement.

De moslimgemeenschap maar ook de joden in ons land maakten massaal gebruik van de uitzondering vanwege religieuze tradities die de Europese wetgever toelaat op het verdoven van een dier voor de slacht. Het overleg met beide geloofsgemeenschappen liep niet bepaald van een leien dakje en dat maakte het politiek moeilijk om tot een akkoord te komen. Sinds zijn aantreden als de eerste Vlaamse minister van Dierenwelzijn steekt Ben Weyts zijn nek uit in dit dossier. Niet lang na zijn eedaflegging maakte hij al een einde aan het onverdoofd slachten op tijdelijke slachtvloeren. Weyts werd toen getrakteerd op verwijten, juridische procedures en zelfs bedreigingen. Toch bleef hij pleiten voor een totaalverbod op onverdoofd slachten.

Vorig jaar gaf de minister dan de opdracht aan een onafhankelijke bemiddelaar, Piet Vanthemsche, om de verschillende geloofsgemeenschappen voor te bereiden op het einde van het onverdoofd slachten. Op basis van het rapport dat Vanthemsche afleverde, hebben de Vlaamse meerderheidspartijen nu beslist om samen werk te maken van een totaalverbod op onverdoofd slachten in Vlaanderen. "In een beschaafde samenleving is het onze verdomde plicht om dierenleed waar mogelijk te vermijden. Het is cruciaal dat dieren op een waardige manier aan hun einde kunnen komen. Onverdoofd slachten is echt niet meer van deze tijd", aldus Weyts

Het politiek akkoord voorziet dat vanaf 2019 in heel Vlaanderen de verplichting geldt om schapen, kleine herkauwers en pluimvee in geval van rituele slachting te verdoven volgens de methode van de omkeerbare elektronarcose. Met een elektrische schok wordt het dier tijdelijk verdoofd en ongevoelig voor pijn. Mocht een schaap na de verdoving niet geslacht worden, dan ontwaakt het korte tijd later uit zijn verdoving. Dit bewijst dat het hart van het dier nog klopt op het moment van de slacht, wat voor moslims een belangrijke voorwaarde is om het vlees als halal te beschouwen.

Zodra elektronarcose op punt staat voor kalveren en runderen, wordt deze techniek ook op deze dieren toegepast. Tot dan is de methode verplicht waarbij de verdoving meteen na de halssnede gebeurt (post-cut stunning). Het hoge karkasgewicht van Belgisch vleesvee maakt dat voorafgaand onderzoek nodig is alvorens pre-cut stunning te verplichten. De universiteiten van Gent en Bristol zijn daar samen mee bezig. Voor GAIA moet 2020 de datum zijn waarop de overgangsmaatregel afloopt en het verbod op onverdoofd slachten ook voor runderen in werking treedt. Als tijdelijke maatregel is post-cut stunning aanvaardbaar voor GAIA omdat het lijden van runderen zo toch al verminderd wordt.

In het Canvas-programma 'De afspraak' zei bemiddelaar Piet Vanthemsche dat hij acht maanden lang geluisterd heeft naar de verzuchtingen van de joodse en de islamitische gemeenschap in ons land, naar dierenrechtenorganisaties en de sector zelf, namelijk de slachthuizen. Hij deed vervolgens een voorstel dat zo dicht mogelijk aansluit bij de geloofsbeleving van beide gemeenschappen en toch zoveel mogelijk elementen van verbetering van dierenwelzijn bevat. Zo is hij uitgekomen bij de omkeerbare verdoving, “die in grote delen van de wereld wordt toegepast”. Er is veel gepraat en geluisterd, maar op een bepaald ogenblik moet er een beslissing vallen en die is er nu, zegt Vanthemsche.

Beide geloofsgemeenschappen zeggen zich niet te kunnen vinden in het politiek akkoord. Vanthemsche kreeg nochtans het signaal dat de islam niet onveranderlijk is en nieuwe technieken bestudeerd moeten worden. Bemiddelaar Vanthemsche maakt duidelijk dat het akkoord de instemming van de moslimgemeenschap en de joden niet nodig heeft, "omdat de overheid de verantwoordelijkheid heeft om het wettelijk kader uit te te zetten en wie hier woont en werkt, heeft zich daaraan te houden". Vanthemsche schreef in zijn rapport dat ook in klassieke slachthuizen het dierenwelzijn moet verbeteren, en hij geeft dat als voorbeeld van de bereidheid om te luisteren naar de verzuchtingen van beide gemeenschappen. De vergelijking met het dierenleed in het varkensslachthuis te Tielt is immers snel gemaakt, en ook met de in Vlaanderen toegelaten (plezier-)jacht.

Minister Weyts maakt duidelijk dat met het verbod op onverdoofd slachten doorgezet wordt, ook al heeft de Moslimexecutieve het akkoord verworpen. “Je kan met middenveldorganisaties of geloofsgemeenschappen wel een dialoog organiseren maar zij beslissen niet. Finaal beslissen wij”, zei de minister in het één-programma 'Van Gils & Gasten'. Hij betreurt de eerste reactie van de Moslimexecutieve, maar begrijpt ze wel vanwege het plotse karakter van de verandering. Het Forum der joodse organisaties zegt de tijd nog niet gehad te hebben om het rapport van Vanthemsche in te kijken, maar voegt er meteen aan toe dat verdoving onbespreekbaar is. Vlaams minister-president Geert Bourgeois drukt de hoop uit dat de geesten zullen rijpen.  

Het akkoord tussen de meerderheidspartijen moet nog in de plenaire vergadering van het Vlaams Parlement goedgekeurd worden vooraleer het wet wordt. Aan dit akkoord is politiek veel getouwtrek voorafgegaan. In de commissie Dierenwelzijn van het Vlaams Parlement is er vaak over gedebatteerd, en was er vorig najaar opschudding toen een totaalverbod meerderheid tegen oppositie werd weggestemd. CD&V en Open Vld gaven toen aan dat ze het rapport van bemiddelaar Piet Vanthemsche wilden afwachten. Ook N-VA stemde toen tegen de decreetvoorstellen van Groen en Vlaams Belang maar zei er meteen bij dat de bemiddelingsopdracht van Piet Vanthemsche moest uitmonden in een totaalverbod op onverdoofd slachten. Dat gebeurt nu ook, met ingang vanaf 1 januari 2019.

Aangezien GAIA hier meer dan 25 jaar lang voor geijverd heeft, reageert voorzitter Michel Vandenbosch verheugd op het nieuws dat een einde komt aan “het onnodig lijden van honderdduizenden schapen en runderen”. Hij spreekt van een historisch en baanbrekend akkoord en geeft bemiddelaar Piet Vanthemsche een pluim voor zijn inspanningen. Woorden van lof zijn er ook voor minister van Dierenwelzijn Ben Weyts en voor alle meerderheids- en oppositiepartijen die eindelijk de knoop hebben doorgehakt. Onafhankelijk Vlaams parlementslid Hermes Sanctorum krijgt een aparte vermelding in het persbericht van GAIA omdat hij in dit dossier zijn nek uitgestoken heeft. Sanctorum stapte uit de partij Groen omdat hij niet wou ijveren voor een verbod op onverdoofd slachten met de handrem op.

Bij alle schakels uit de agrovoedingsketen kan de beslissing van het Vlaams Parlement om onverdoofd slachten te verbieden op instemming rekenen. In een gezamenlijk persbericht namens het Ketenoverleg bedanken zes sectorfederaties (ABS, Boerenbond, FEBEV, Fenavian, BEMEFA en Comeos) alle betrokken partijen en bemiddelaar Piet Vanthemsche in het bijzonder. “Door hun constructieve houding hebben de betrokkenen bijgedragen tot een eindverslag dat een snelle en eenduidige politieke beslissing toeliet. We gaan dit verslag bestuderen om de stopzetting van het onverdoofd slachten praktisch verder uit te werken.” FEBEV voegt daar namens de vleesindustrie nog aan toe dat het opgetogen is met de pragmatische oplossing. Als nationale sectorfederatie roept FEBEV de Brusselse en Waalse regering op om dezelfde beslissing te nemen als Vlaanderen.