Praktijkonderzoek is investeren in toekomst fruitsector
Voorafgaand aan een crisisoverleg met fruittelers bezocht Vlaams minister Koen Van den Heuvel het Proefcentrum Fruitteelt in Sint-Truiden. Daar kreeg hij toelichting bij een aantal lopende projecten die er mee voor moeten zorgen dat fruitteelt economisch perspectief blijft bieden voor de producenten. Directeur Dany Bylemans liet de minister proeven van lokaal veredelde appels, en watertanden van zachtfruit dat telers in een door het proefcentrum ontwikkelde puntzak rechtstreeks aan de consument kunnen verkopen. Een drone maakte een demonstratievlucht en wordt grote mogelijkheden toegedicht, onder meer bij het maken van oogstprognoses zodat een fruitteler tijdig de plukperiode kan voorbereiden. Traditioneel gaat het om de pluk van appels en peren, maar de klimaatopwarming maakt Vlaanderen alsmaar interessanter voor de teelt van wijndruiven.
Sinds zijn aanstelling als minister van Landbouw heeft Koen Van den Heuvel al een aantal landbouwbedrijven bezocht. Vrijdag ging hij langs bij de familie Vanhellemont uit Meensel-Kiezegem. Zij openden in Tienen een nieuwe verkooppunt voor het eigen fruit en de daarvan afgeleide dranken en gelei, aangevuld met een ruim assortiment aan streekproducten. Vervolgens hield hij halt bij het Proefcentrum Fruitteelt in Sint-Truiden. In de eerste plaats om overleg te plegen met de door tegenslagen geplaagde fruittelers, maar ook om kennis te maken met de werking van het proefcentrum.
Gezien de huidige moeilijke conjunctuur in de fruitsector is het des te belangrijker dat producenten geen financiële risico’s hoeven te nemen, maar kunnen investeren in teelttechnieken en variëteiten die met zekerheid deugen. De (zware) investering in een hagelnet is daar een mooi voorbeeld van want er zijn verschillende leveranciers op de markt actief. Allemaal claimen ze een goed product aan te bieden, maar praktijkonderzoek scheidt dan het kaf van het koren. Verantwoordelijke pit- en steenfruit Jef Vercammen wijst op een hagelnet dat er minutenlang over doet om te sluiten. Hoe sneller dat gaat, hoe kleiner de kans dat een fruitteler verrast wordt door een onweersbui. In het licht van de klimaatverandering wordt dat steeds belangrijker want het aantal onweersdagen neemt toe.
Een belangrijke pijler van het praktijkonderzoek is de zoektocht naar nieuwe, beloftevolle variëteiten. Vercammen: “In eerste instantie brengen we zo veel mogelijk rassen van onder meer appel, peer en kers hier samen. Variëteiten zijn afkomstig uit heel de wereld. Na een eerste selectie gaan we meer bomen van een variëteit aanplanten om ze aan grondiger onderzoek te onderwerpen. In een laatste fase wordt een nieuwe variëteit, in overleg met producentenorganisaties (PO), bij telers aangeplant. Zo gaan we bijvoorbeeld na hoe een variëteit presteert op een andere bodem dan de zware zandleemgrond hier in Sint-Truiden. Ook de experten in bewaring van VCBT worden er bij betrokken en bij de PO’s zoeken we steun om van een ras dat teelttechnisch op punt staat ook commercieel een succes te maken. Telers kunnen het zich niet permitteren een ras aan te planten dat mislukt. Een perenboomgaard doet er immers vijf jaar over om in productie te komen.”
Directeur Dany Bylemans vervolgt dat het samenbrengen van expertise in teelttechniek, bewaring en commercialisatie tot de best mogelijke variëteitenkeuze moet leiden. Op het vlak van teelttechniek verwacht hij hulp van bovenaf, meer bepaald van drones. Omdat de kosten stijgen en prijzen per kilo dalen, groeien bedrijven in areaal om rendabel te blijven. Handenarbeid is niet weg te denken uit de fruitteelt, maar technologie kan wel een antwoord zijn op een aantal uitdagingen. Vanwege het dreigend tekort aan seizoenarbeiders werkt pcfruit bijvoorbeeld mee aan de bouw van een grote en kleine robottrekker.
Samen met de experten van het nabij gelegen DronePort wordt ook geëxperimenteerd met de inzet van drones. Drones excelleren in het vergaren van grote hoeveelheden data. De interpretatie van alle informatie is dan weer een kolfje naar de hand van het Proefcentrum Fruitteelt. Na een korte demonstratievlucht met een drone leggen directeur Bylemans en onderzoeker Serge Remy uit hoe zo’n drone van nut kan zijn voor de perenexport naar China: “China wil enkel peren importeren uit bacterievuurvrije boomgaarden. Deze plantenziekte is niet te behandelen. Op zwaar geïnfecteerde percelen moeten grote aantallen bomen gerooid worden. De beste bestrijding is symptomen in de boomgaarden in een vroeg stadium opsporen en uitsnijden. Visuele waarneming vergelijken we met detectie met behulp van dronetechnologie en de accuraatheid bleef in een eerste project steken op 54 procent.” Dat moet accurater en daarvoor lijkt een drone die over de bomen vliegt niet de meest geschikte drager voor de camera’s. Dit jaar startte een project waarbij het een tractor is die met een camera beelden schiet tussen de bomenrijen.
De drone mag zijn meerwaarde nu proberen bewijzen bij het ramen van droogteschade en het maken van oogstprognoses. Remy: “Wat droogteschade betreft, hebben we de opbrengstvariatie binnen een maïsveld en het gemiddelde opbrengstverlies al kunnen aantonen. Oogstprognose is zinvol omdat de pluk een enorme logistiek vraagt. Daarom kent een teler graag zo snel mogelijk zijn opbrengst. Met een drone kan je tijdens de bloei al beelden maken. Met behulp van statistiek kan je het verband nagaan tussen de witte pixels op de beelden en het aantal bloembotten. Omdat we weten dat er een verband is tussen het aantal bloembotten en het uiteindelijke aantal vruchten, kan je daarmee de oogst inschatten. Samen met VITO willen we een digitaal dashboard aanbieden aan telers, naar het voorbeeld van wat er bestaat voor de aardappelsector.”
Dit seizoen zal de oogst hopelijk beter zijn dan de opbrengst die in 2018 gelimiteerd werd door droogte en in 2017 gans verknoeid werd door vorst. De recente nachtvorst tijdens de bloesemperiode heeft ei zo na voor een nieuw drama gezorgd. Op laag gelegen percelen in de regio rond Tienen heeft het rampscenario zich effectief voltrokken want daar daalde de temperatuur tot vijf graden onder nul. Op beter gelegen percelen bleef de temperatuur rond het vriestemperatuur schommelen en is er geen of beperkte schade. “De verschillen tussen percelen kunnen enorm zijn, van 0 tot 100 procent schade”, aldus de onderzoeker.
Van de appel- en perelaars werd dan per fiets koers gezet naar de wijngaard van pcfruit die in 2017 voor het eerst een volwaardige druivenoogst opleverde. “Sommige mensen zullen zich afvragen waarom druiven? Er wordt toch meer dan weinig genoeg geproduceerd op de wereld”, zegt Dany Bylemans. “Dat klopt, maar de klimaatopwarming doet de meest geschikte teeltzones voor wijndruiven met de juiste zuur-suikerverhouding naar het noorden opschuiven. Voor variëteiten als Chardonnay en Pinot Noir komt Vlaanderen in de juiste zone te liggen. In de Champagnestreek kijkt men nu al noordelijker op zoek naar nieuwe percelen omdat de klimaatverandering de smaak negatief beïnvloedt.”
Vooralsnog zijn het Belgen en geen Fransen die in onze regio met wijnbouw starten. “Voor een deel zijn dat hobbyisten, maar van de 500 hectare wijnbouw in België is zo’n 300 hectare in handen van professionelen.” De areaaluitbreiding is spectaculair als je weet dat er hier tien jaar geleden maar 50 à 60 hectare wijndruiven groeiden. De pioniers onder de Belgische wijnbouwers zochten hun informatie in Frankrijk en Duitsland. Onder impuls van de provincie Limburg werd het Kenniscentrum Wijnbouw ondergebracht bij pcfruit. Hun proefwijngaard herbergt naast de populaire Chardonnay-druif verschillende andere variëteiten om de soorten te ontdekken die het in onze regio goed doen.
“Met het oog op de toekomst hebben we reeds een aantal meeldauwresistente druivensoorten aangeplant”, zegt Wendy Van Hemelrijck. “Ons onderzoek rond teelttechniek draait vooral rond gewasbescherming.” Druiven telen is één, maar daarmee heb je nog geen goede wijn. De nieuwe vinificatieruimte laat pcfruit toe om ook daarin de eerste stappen te zetten. Op het einde van het bezoek werden de aanwezigen getrakteerd op een glas wijn van eerste persing, Experivin gedoopt, en op zachtfruit uit een handige ‘carry a berry’-puntzak. Telers kunnen de vindingrijke verpakking voor aardbeien, bessen en frambozen bestellen bij pcfruit wanneer ze zich voor verkoop rechtstreeks tot de consument willen wenden. Directeur Bylemans: “Mensen grijpen voortdurend naar iets zoet. In een handige verpakking kan fruit een snelle en vooral gezonde hap zijn. Van blauwe bessen is reeds aangetoond dat ze goed zijn voor de darmflora. De bijdrage van fruit aan onze gezondheid verdient nog meer onderzoek. Een mooie toekomst voor de fruitsector ligt in het verschiet, maar eerst moeten we de huidige crisis zien te overleven.”
