"Prijsvolatiliteit opvangen is nu grootste uitdaging"

Nu het einde van de melkquota een feit is, kijken zowel de voorzitter van ABS als van Boerenbond vooruit naar de periode waarin een productiebeperking voor melkveehouders definitief tot het verleden behoort. In het voorwoord van hun ledenblad erkennen ze dat groei onvermijdelijk aan de orde is, maar dat er ook vandaag beperkende factoren zijn zoals grond, arbeid en kapitaal. “Maar de grootste uitdaging waar de melkveehouders voor staan, is de enorme volatiliteit in de melkprijs opvangen en ermee omgaan”, klinkt het opvallend in koor.

ABS-voorzitter Hendrik Vandamme heeft het over de lusten en de lasten van het quotumregime. “De ommezwaai naar productiebeperkingen voor melkveehouders bleef niet zonder gevolgen. In Vlaanderen leidden de melkquota tot een gans systeem van overdrachten, kilometerbeperkingen bij overdracht om de melkveehouderij over gans Vlaanderen te verzekeren, splitsingen van bedrijven om maximale productielimieten te omzeilen, ontdubbelde veestapels, dubbele melkinstallaties, enz. Critici van het quotumsysteem zwaaiden altijd met de rem op hun wil om te groeien, voorstanders keken altijd naar het bufferend effect op de prijsvorming”, schrijft hij in zijn voorwoord.

Ondanks het feit dat de melkquota vraag en aanbod in evenwicht hielden en op die manier zorgden voor een jarenlang vrij stabiel inkomen voor melkveehouders, was er een belangrijk nadeel aan verbonden, meent Vandamme. “Er werden forse bedragen geïnvesteerd om te mogen melken. De bedragen die betaald werden voor melkrechten, swingden de pan uit.” ABS is steeds van mening geweest dat een stabiele productie gezorgd heeft voor een stabiele melkprijs. “Anders zou ons inkomen te onderhevig worden aan de wereldmarktschommelingen.”

Volgens Vandamme geeft de geschiedenis ABS gelijk. “Met de geleidelijke afbouw van beschermende instrumenten op Europees niveau, zagen we in 2009 en 2012 al waar dit toe kan leiden. Scherpe, onverwachte dalingen met een directe impact op het inkomen van de melkveehouder zijn op dit moment weer aan de orde en de trend zal zich nog doorzetten.”

Ook Boerenbondvoorzitter Piet Vanthemsche is ervan overtuigd dat de quota hun rol hebben gespeeld. “De afbouw van de marktbescherming heeft de melkveehouders in een nieuwe realiteit geplaatst. De volatiliteit van de wereldmarkt haalde het systeem uit evenwicht en de quota verloren hun sturende rol en dus ook hun nut. De nadelen werden groter dan de voordelen.” Volgens Vanthemsche leidden de melkquota in de jaren negentig tot homerische discussies, ook binnen Boerenbond.

De inzet van het debat was de vraag hoe sterk bedrijven mogen groeien. “Ook die discussie is ondertussen achterhaald. Vandaag vinden wij het logisch dat elke melkveehouder al dan niet voor groei kan kiezen. Het behoort tot het ondernemersrisico. De beschikbaarheid van grond, arbeid en kapitaal zijn daarbij bepalende factoren. Onze boodschap is dat groter niet altijd beter is”, zegt Vanthemsche.

Ook de ABS-voorzitter is van mening dat er nog voldoende belangrijke en beperkende factoren zijn voor wie wil uitbreiden in de melkveehouderij. Denk maar aan milieubeperkingen, beschikbaarheid van grond, arbeid, enz. Hij wijst tegelijk ook op de gevaren van groeien zonder limieten. “Herinner je het verhaal van Icarus. Hij wou met wassen vleugels tot bij de zon geraken. Des te dichter hij erbij kwam, des te sneller de was smolt. Icarus stortte uiteindelijk te pletter”, klinkt het.

Beiden voorzitters waarschuwen hun leden voor de toenemende prijsvolatiliteit nu de melkquota definitief tot het verleden behoren. “Die grote volatiliteit opvangen en ermee omgaan op bedrijfsniveau dat blijft de grootste uitdaging voor de melkveehouderij”, klinkt het. Piet Vanthemsche is van mening dat dit niet betekent dat er geen regulering meer nodig is. “Het blijft een verantwoordelijkheid van de overheid om een vangnet te voorzien in tijden van crisis, om te vermijden dat er met grote verliezen wordt geproduceerd. Ook het belang van een sterke ketenwerking zal in het postquotumtijdperk alleen maar toenemen, want de melkveehouderij en de zuivelindustrie zijn als een tweeling. Ze kunnen niet zonder elkaar.”