Risico op uitsterven stijgt voor veertig vogelsoorten

Voor 40 vogelsoorten is afgelopen jaar het risico toegenomen dat ze zullen uitsterven. Dat blijkt uit de internationale IUCN-rode lijst waarover Natuurpunt bericht. Voor onze contreien gaan de zomertortel, kievit en scholekster zorgwekkend achteruit. Voor de kievit zou het veel maaien van grasland in een intensieve landbouwuitbating de boosdoener zijn. "De meeste weidevogels komen er niet meer toe om hun jongen groot te brengen, ze broeden nog wel, maar ze worden ‘uitgemaaid’”, zegt Gerald Driessens van de studiedienst van Natuurpunt.

"De zomertortel was altijd een erg algemene zomergast in West-Europa, maar ging de voorbije zestien jaar wereldwijd achteruit met minstens 30 procent en krijgt het label kwetsbaar", verduidelijkt Gerald Driessens van Natuurpunt. "In verschillende West-Europese landen, waaronder België, bedraagt die achteruitgang zelfs meer dan 90 procent." Vermoed wordt dat de achteruitgang te wijten is aan een combinatie van factoren, zoals het gebruik van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen waardoor de voedselvoorraden afnemen, het verlies aan geschikte broedplaatsen, maar ook de druk door bejaging. Naar schatting worden in Frankrijk alleen al jaarlijks 40.000 zomertortels afgeschoten.

De achteruitgang van de kievit is, net als veel andere vogelsoorten op het platteland, te wijten aan het intensieve landbouwsysteem. De meeste weidevogels broeden volgens Driessens nog wel maar het grasland wordt gemaaid voor ze hun jongen groot kunnen brengen. Hij telde twee maanden geleden amper twee jongen in een groep van 300 kievitten. "Dit doet ons vrezen dat als deze generatie verdwijnt, we geen kievitten meer zullen hebben." Voor het later maaien van hun grasland kunnen landbouwers op vrijwillige basis een beheerovereenkomst afsluiten met de Vlaamse Landmaatschappij. Voor de inspanning die ze doen om weidevogels te beschermen, en meer bepaald voor de opbrengstderving die daaruit voortvloeit, ontvangen ze dan een vergoeding. Bij de teloorgang van de kieviet speelt ook predatie een rol. "Predatie is een natuurlijk gegeven, maar op een kleine populatie kunnen de gevolgen groot zijn."

Volgens Birdlife, de natuurkoepel die rapporteur is voor de IUCN-lijst voor vogels, gaat de scholekster vooral achteruit door overbevissing. Maar onder meer ook het graven naar aas door vissers, de achteruitgang van overwinteringsgronden, de vervuiling, windmolens en de intensieve landbouw spelen een rol. Uit de IUCN-update van 2015 blijkt de toestand op wereldschaal vooral kritiek voor de Afrikaanse gieren. Boosdoeners zijn vergiftigd aas, het gebruik van gieren in de traditionele geneeskunde, stroperij, het gebruik van onstekingsremmers bij vee en een gebrek aan beschermende wetgeving. Toch is het niet allemaal kommer en kwel: voor 23 soorten, waaronder de Chathamstormvogel en de Seychellenrietzanger, werd er vooruitgang gezien. In sommige gevallen gaat het om een accurater beeld van de verspreiding van de soort, in andere om geslaagde acties van natuurbeschermers.

De IUCN-rode lijst is de mondiale standaard om de gezondheid van de natuur te meten. De lijst toont welke planten en dieren met uitsterven worden bedreigd en geeft informatie over hun verspreiding, leefgebied en de bedreigingen. Wetenschappers en natuurorganisaties wereldwijd verzamelden de gegevens, ook vrijwilligers van Natuurpunt werkten hieraan mee. Dankzij de lijst kunnen zorgwekkende trends gesignaleerd worden zodat met gerichte beschermingsmaatregelen ingegrepen kan worden.