Rusland-boycot onder de aandacht van Pieter De Crem
Bijna twee jaar is het ondertussen geleden dat Rusland een boycot uitsprak tegen westerse landbouwproducten als vergelding voor Europese sancties. Ongewild werd de sector betrokken partij in een politiek conflict en dat kost boeren en tuinders tot op vandaag handenvol geld. Het embargo verstoort de markt en tackelt de prijs van onder meer appels, peren, tomaten, varkensvlees en melk. Opdat de politieke aandacht voor het probleem niet zou verslappen, nodigde Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker staatssecretaris voor Buitenlandse Handel Pieter De Crem uit op een fruitteeltbedrijf. De grens met Rusland weer open krijgen, dat is de diepste wens van de landbouwsector. Mocht dat niet haalbaar blijken, dan moet de overheid niet bij de pakken blijven zitten.
Op 7 augustus 2014 ging er een schokgolf door de fruitsector in ons land. Na de annexatie van de Krim vaardigde de Europese Unie sancties uit tegen Rusland. President Poetin reageerde met een boycot van de invoer van land- en tuinbouwproducten. De fruittelers in ons land zagen de bui meteen hangen want de conference-peer was jarenlang een succesnummer in Rusland. Bijna twee jaar later moeten we vaststellen dat de impact veel verder strekt dan peren alleen. Ook de prijs van appels, melk, varkensvlees en tomaten ging zwaar onderuit. België was immers niet de enige EU-lidstaat die landbouwproducten exporteerde naar Rusland. Sinds de boycot proberen de Polen hun massale appeloogst (3 miljoen ton) overal te slijten. En Belgische exporteurs van groenten lopen nog veel vaker hun geduchte Nederlandse concurrenten tegen het lijf op nieuwe, beloftevolle afzetmarkten.
“De problematiek strekt veel verder dan de tuinbouw. De FOD Economie becijferde hoe zwaar de impact is op de prijsvorming van tuinbouwproducten maar ook van melk en varkensvlees”, zegt Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker. Leen Jolling, tuinbouwadviseur bij Boerenbond, toont een slide waarop de dieprode cijfers voor zich spreken. Tussen het eerste kwartaal van 2014 en dezelfde periode dit jaar daalde de melkprijs met 36 procent, die van varkensvlees met 22 procent, de tomatenprijs ging 15 procent omlaag, de appelprijs bijna 26 procent en de perenprijs iets minder dan vier procent. De unieke conference-peer vindt ook na de boycot vrij vlot zijn weg naar de markt maar voor de andere producten is de concurrentie bikkelhard.
“Nieuwe afzetmarkten (Canada, China, India, enz.) die aangeboord worden, komen veel in het nieuws maar het gaat om volumes die niet opvangen wat er tot voor kort naar Rusland ging”, aldus Leen Jolling. Voor peren bijvoorbeeld had 40 procent van alle productie voor export Rusland als bestemming. Bij appels is het aandeel van Rusland in de Belgische export tien procent en bij tomaat acht procent. Voor andere groenten is de impact van het handelsembargo eerder indirect. Omdat andere landen hun sla, wortelen, aubergines, bloemkool, paprika en selderij niet kunnen verkopen in Rusland geraakt de markt oververzadigd en haalt de prijs niet het normale niveau.
Jolling noemt ook de sierteelt vanwege de 2,2 miljoen euro aan rechtstreekse export naar Rusland. De totale exportwaarde wordt drie keer zo groot ingeschat vanwege de doorvoer van snijbloemen via Nederland en van boomkwekerijproducten via Litouwen en Letland. De afzet van de boomkwekerij in Rusland viel in de zomer van 2013 al weg om sanitaire redenen. In het geval van Rusland is het dan altijd de vraag of daar geen andere, politieke beweegredenen achter zitten.
Specifiek voor de tuinbouwsector heeft Boerenbond een actieplan opgesteld dat de impact van het Russische handelsembargo en de slechte prijsvorming kan verzachten. “Het is alle hens aan dek”, zegt de voorzitter van Boerenbond, en dat is misschien niet de meest complete maar wel de beste omschrijving van het actieplan. Helemaal bovenaan het wensenlijstje staat een heropening van Rusland als afzetmarkt voor Europese land- en tuinbouwproducten. Mocht dat lukken, dan zal het de kunst zijn om te voorkomen dat Rusland fytosanitaire en andere maatregelen neemt om de handel alsnog te bruuskeren.
Ongeacht of Rusland nu meewerkt of niet kan er op de verschillende beleidsniveaus nog heel wat gedaan worden. Boerenbond kijkt naar Europa om de steunmaatregelen (uit de markt nemen van groenten en hardfruit, nvdr.) te verlengen maar niet in afgeslankte vorm zoals dat nu het geval is. “Voor de Europese Commissie is het probleem opgelost door de verschuiving van de afzet naar nieuwe markten, maar de prijsvorming bewijst het tegendeel”, zo benadrukt Leen Jolling.
De federale overheid kan kwijtschelding of uitstel van sociale zekerheidsbijdragen verlenen. Met ongeduld wordt gewacht op een antwoord van de bevoegde federale minister op het door Boerenbond voorgestelde ‘carry back – carry forward’-mechanisme. Dit zou boeren en tuinders toelaten om de goede en de slechte jaren met elkaar te middelen zodat men in een crisisjaar niet zwaar belast wordt op de inkomsten van het voorgaande jaar. Een afgeslankte versie van dat voorstel is boeren en tuinders belonen voor het opbouwen van een financiële buffer voor de kwade jaren in plaats van hen daarvoor fiscaal af te straffen.
Op Vlaams niveau wordt naar promotieorgaan VLAM gekeken om de consumptie van gezonde groenten en fruit aan te zwengelen. Boerenbond blijft op zijn beurt de consument sensibiliseren rond lage voedselprijzen. Overkoepelend wordt er veel verwacht van de exportcel die de krachten moet bundelen. Diverse overheidsdiensten (VLAM, FIT, Buitenlandse Zaken, FOD Economie, FAVV) en beroepsorganisaties (ABS, FEVIA, Boerenbond en AVBS) en sectororganisaties (BCZ, VBT, enz.) stemmen daarin de violen.
Binnen de exportcel zoekt men naar nieuwe opportuniteiten ver en dichtbij voor land- en tuinbouwproducten en werkt men voort aan pas geopende markten zoals Canada, India en China. Naar de toekomst toe vraagt Boerenbond dat de exportcel regelmatig blijft samenkomen en dat ze versterkt wordt. Export naar nieuwe markten komt niet op bestelling zodat de landbouworganisatie meer middelen vraagt voor promotie van landbouw- en voedingsproducten. Informatie moet ook snel doorstromen naar exporteurs die hun weg zoeken in het buitenland.
Zelf blijft de tuinbouwsector niet bij de pakken zitten. Zowel Leen Jolling van Boerenbond als sectorvakgroepvoorzitter Sierteelt Leon Peeters benadrukken de eigen opdracht. Kort samengevat bestaat die uit differentiëren door kwaliteit te leveren – “op kostprijs concurreren is dodelijk” –, meer innovatie en het zoeken van nieuwe nichemarkten. Goede exportcijfers en een handelsbalans met een fraai overschot kunnen namelijk verbergen dat er wel volume maar weinig (meer)waarde gemoeid is met de afzet in het buitenland.
“De Ruslandboycot heeft de kwetsbaarheid van onze sector blootgelegd. Het Europees landbouwbeleid voorziet geen vangnetten meer voor de wispelturigheid van de markt. Ik vraag Pieter De Crem om samen met zijn collega’s op alle beleidsniveaus inspanningen te blijven leveren om de gevolgen van het Rusland-embargo mee op te vangen”, vat Sonja De Becker samen. Op het fruitteeltbedrijf van de familie Borgugnons-Knops in Kersbeek-Miskom nam de staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken uitgebreid de tijd om te luisteren naar de verzuchtingen van Boerenbond. Hij stelt een onderhoud met de Russische ambassade in het vooruitzicht en wil samen met de sector prioriteiten stellen voor het ‘bewerken’ van afzetmarkten. Morgen gaan we meer in detail in op de reactie van Pieter De Crem omtrent de exportperikelen van de land- en tuinbouw.
