Schoonste boerenweide van Vlaanderen ligt in Melkwezer
De koeien van Tim Bottu uit Melkwezer (Vlaams-Brabant) grazen op de ‘schoonste boerenweide van Vlaanderen’. Die wedstrijd en de bijbehorende eretitel werden door Natuurpunt bedacht ter afsluiting van hun Europese project #ReConnect Farmers And Nature. Daarmee bouwt de organisatie een brug tussen natuur en landbouw. Bij de zoektocht naar de schoonste boerenweide werd niet alleen gekeken naar de aanwezige flora en fauna. Even belangrijk was het economische verdienmodel achter het extensieve weidebeheer. Op de expertise van landbouwonderzoeksinstituut ILVO werd een beroep gedaan om daarover te oordelen. Tim en een andere jonge landbouwer uit het Hageland, Jarno Vandepoel die de belofteprijs ontving, houden er allebei een schouderklopje van minister Koen Van den Heuvel en een toepasselijke beloning (houten weidepalen) aan over.
Graslanden vol kruiden leveren niet alleen voeder voor het vee, ze herbergen ook een schat aan leven. De insecten en planten die je in zo’n grasland aantreft, dragen bij aan een robuust ecosysteem waar ook akker- en weidevogels van profiteren. Omdat opbrengsten vaak lager liggen dan op regulier productiegrasland vraagt het een inspanning van landbouwers om deze waardevolle graslanden in stand te houden. Daar verdienen ze waardering voor, verklaart Natuurpunt de mediagenieke zoektocht naar de ‘schoonste boerenweide van Vlaanderen’. Met deze wedstrijd zetten de initiatiefnemers landbouwers op een voetstuk die kruidenrijke graslanden weten in te passen in een economisch bloeiend bedrijf.
De initiatiefnemers, dat zijn naast Natuurpunt ook landbouwonderzoeksinstituut ILVO en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM). Denk aan de beheerovereenkomsten waarbij landbouwers in ruil voor een vergoeding inspanningen kunnen leveren voor milieu en natuur en je weet meteen waarom VLM sympathiseert met deze wedstrijd. “De prijs voor de schoonste boerenweide slaat een brug tussen landbouw en natuur. Daar kunnen wij ons alleen maar achter scharen want de twee verzoenen is ook ons streven”, zegt VLM-bestuurder Toon Denys.
De eerste selectie onder actieve landbouwers met een kruidenrijk grasland werd gemaakt op basis van een foto van de weide en enkele vragen. Bij de tien finalisten gingen natuurbeschermers op bezoek om de biodiversiteitswaarde van de weide in kaart te brengen. Ze beoordeelden alleen graslanden die uitgebaat worden in het kader van een landbouwactiviteit, geen graslanden in natuurbeheer. Onderzoekers van ILVO bemanden de tweede jury die het businessmodel en de bedrijfsvisie onder de loep namen. Daarna werden de bevindingen van beide jury’s samengelegd en een winnaar en de jonge belofte aangeduid. Naast de eer was de inzet ook een ecologische weideafrastering gesponsord door de firma Doms ter waarde van 1.000 euro, respectievelijk 500 euro.
Onderzoeksinstituut ILVO deed dus meer dan alleen sympathiseren met de wedstrijd. Enkele van hun economen schoven een stoel bij aan de jurytafel. “Wij gingen op zoek naar een winnaar die zijn ecologisch graslandbeheer slim weet te integreren in een economisch leefbaar verdienmodel. Voor de beoordeling van dat laatste keken we niet alleen naar de financiële levensvatbaarheid, maar hielden we bijvoorbeeld ook rekening met de arbeidsbehoefte. Een landbouwer doet veel zelf, maar kan ook doordachte partnerschappen afsluiten. Door de aanpak van de verschillende kandidaten waren we aangenaam verrast”, vertellen Erwin Wauters en Jo Bijttebier.
Hun administrateur-generaal Joris Relaes voegt daaraan toe dat ILVO voortdurend op zoek is naar nieuwe verdienmodellen en goede voorbeelden van de samenwerking tussen landbouw en natuur. “De zoektocht naar de schoonste boerenweide is er geen naar ‘harde natuur’, maar naar het samengaan van natuur en landbouw. Dat en-en-verhaal sprak ons aan. Aangezien ILVO zelf over meer dan 200 hectare grond beschikt in Merelbeke en Melle willen we ook een voorbeeldfunctie vervullen. Ondertussen is een natuurverbindingsgebied en afgelopen winter ook een poel aangelegd. Net zoals de deelnemers aan deze wedstrijd bewijzen we dat landbouw en natuur kunnen samengaan. In de toekomst wordt een gezonde bodem het mechanisme bij uitstek om de uitdagingen inzake landbouw, biodiversiteit en klimaat te combineren.”
Wat de winnaar betreft, houden we jullie niet langer in spanning: Tim Bottu uit Melkwezer mag trots zijn op zijn schoonste boerenweide langs de ’s Hertogengracht die uitmondt in de Grote Gete. Kevin Lambeets van Natuurpunt telde er meer dan 40 soorten grassen en kruiden. Die zijn het resultaat van extensief (graas)beheer omdat de weide een groot deel van het jaar te nat is om te maaien. Hoewel de grasproductie niet vergelijkbaar is met intensiever uitgebate percelen schat de vleesveehouder zijn schoonste weide naar waarde. “Een zoogkoeienbedrijf heeft ruimte nodig om de koeien en hun kalfjes te laten grazen. Ons bedrijf is niet gericht op het afmesten van vee, maar zoekt meerwaarde in de verkoop van fokvee. Gras is erg belangrijk in het rantsoen van de dieren, en hooi van de minder productieve percelen voegt extra structuur toe”, leggen Tim Bottu en partner Dorien Bruynseels uit.
Door de verkoop van fokstieren heeft de familie Bottu een reputatie opgebouwd als kwekers van Belgisch wit-blauw vleesvee. Toch speelt het jonge koppel met het idee om te diversifiëren met Aberdeen Angus, een vermaard Schots runderras. Daarmee kunnen ze zich in de rechtstreekse verkoop aan de consument onderscheiden. Hun collega Jarno Vandepoel uit Hoeleden is reeds actief in de korte keten. Hij kreeg de tweede prijs, die van beste belofte. Zijn bedrijf is niet biologisch gecertificeerd, maar draagt biodiversiteit wel hoog in het vaandel. Eender welke weide van Jarno had kunnen meedingen naar de titel, “maar ik koos een eeuwenoud grasland dat nog nooit geploegd en opnieuw ingezaaid is”. Behalve soortenrijk is het naar verluidt ook fraai gelegen met een haag rondom en een bosje vlakbij.
De wit-blauwe koeien van de jonge vleesveehouder – toevallig zijn de laureaten generatiegenoten uit het Hageland – weten wel weg met kruidenrijk grasland want het zijn robuuste dieren van het dubbeldoeltype. Zulke dieren grazen veel liever dan dat ze maïs vreten op stal. Jarno houdt ze zowel voor hun melk als voor hun vlees. De verkoop organiseert hij via het gangbare kanaal maar ook via de korte keten. Bij de verkoop aan de consument gebruikt hij het grazen van zijn koeien op ecologisch beheerd grasland als argument. Ook dat wist de jury wel te smaken. Zowel Jarno als Tim hebben natuurgraslanden van Natuurpunt in beheer, maar die percelen kwamen niet in aanmerking voor de wedstrijd. “Het moest gaan om percelen waar geen natuurvoorwaarden aan gekoppeld waren”, legt campagnecoördinator Katrien Degreef (Natuurpunt) uit.
Tim en Jarno kregen hun prijs uit handen van minister Koen Van den Heuvel, die heel sterk gelooft in het verbinden van natuur en landbouw en zelf bevoegd is voor beide beleidsdomeinen. “Het ReConnect-project van Natuurpunt en specifiek deze wedstrijd is als een zaadje dat kan uitgroeien. Ik zie het als een mooi voorbeeld van hoe landbouwers en natuurbeschermers samen kunnen optrekken”, zegt Van den Heuvel, die eerder al middelen uittrok voor een voortzetting van het project.
De beleidsmedewerker landbouw bij Natuurpunt, Freek Verdonckt, vat voor de minister samen hoe het idee tot stand is gekomen: “Noem het ongewoon dat Natuurpunt een boerenprijs uitreikt, maar we willen bekomen dat boeren biodiversiteit integreren in hun bedrijfsvoering en hen daar vervolgens welgemeend voor bedanken. De natuurbeschermer die het terreinbezoek deed bij Tim, was na afloop echt gelukkig door het zien van een boerenweide met zoveel plantensoorten en door de vondst van een broedende geelgors en kneu. Dat wil wat zeggen. Het spanningsveld tussen natuur en landbouw wordt nog vaak gevoed door vooroordelen. Dat los je op door met elkaar te praten. Daarom begon het ReConnect-project met een bootcamp waaraan tien jonge landbouwers en tien jonge natuurbeschermers deelnamen. Gevolgd door een Dag van de Boerennatuur in juni waar we het brede publiek lieten kennismaken met zowel boerennatuur als de boerenstiel.”
Verdonckt besluit namens Natuurpunt met een oproep aan alle Vlamingen om via hun voedingsaankopen boeren als Tim en Jarno te belonen. Ook de overheid kan zijn steentje bijdragen door een verdienmodel waarin schone boerenweides passen te stimuleren via het landbouwbeleid.
