Secretaris-generaal Jules Van Liefferinge gaat op rust

Vanaf 1 juli gaat Jules Van Liefferinge, secretaris-generaal van het Departement Landbouw en Visserij, met pensioen. Twintig jaar lang stond hij aan het hoofd van de Vlaamse landbouwadministratie. Een groot afscheidsfeest om zijn rijk gevulde carrière in de ambtenarij te vieren, wou hij niet. Wel gaf hij voor een laatste keer zijn visie over landbouw mee. “Velen zien de sector als krimpend, problematisch en overgesubsidieerd, maar ze vergeten landbouw te zien als onderdeel van de agrovoedingsketen, wat de belangrijkste sector in Vlaanderen is.”

Met een diploma van licentiaat Economie op zak startte Jules Van Liefferinge zijn carrière als bestuurssecretaris bij het toenmalige Ministerie van Economische Zaken. Van 1985 tot 1992 maakte hij tijdens drie regeringen deel uit van het kabinet van Gaston Geens. Daar was hij eerst verantwoordelijk voor economisch beleid, daarna voor begroting. Na zijn eerste doorgang op een kabinet keert Van Liefferinge terug naar de intussen Vlaamse administratie Economie waar hij in 1995 afdelingshoofd werd. In dat jaar roept Eric Van Rompuy hem naar zijn kabinet waar hij eerst de functie van adjunct-kabinetschef uitoefent en later die van kabinetschef Economie, Landbouw en Media.

Toen aan het einde van deze legislatuur de vacature voor secretaris-generaal bij de toenmalige Administratie Land- en Tuinbouw (ALT) open kwam te staan, besloot Jules Van Liefferinge na enig aandringen van mensen uit zijn omgeving toch te solliciteren. Hij kreeg de functie in 1999 en oefende die onafgebroken uit tot nu. In 2006 begeleidde Van Liefferinge mee de overgang van de intussen uit de kluiten gewassen Administratie Land- en Tuinbouw naar het Departement Landbouw en Visserij. Hij zag de overheid sterk evolueren: de digitalisering rukte op, de klantgerichtheid nam toe en expertise werd steeds belangrijker waardoor veel ondersteunende, administratieve medewerkers werden vervangen door sterker geschoolde mensen. “Ook moest de laatste tien jaar steeds meer gebeuren met minder, een evolutie die te lineair is verlopen”, stelt hij.

Ook de landbouw zag Jules Van Liefferinge de afgelopen 20 jaar sterk veranderen. “Landbouw en platteland zijn thema’s waar elke burger altijd een mening over heeft, los van het feit of ze met kennis van zaken spreken. En dat neemt alleen maar toe. Het zijn ook bevoegdheden die veel met andere beleidsdomeinen te maken hebben en door de anderen vaak als ondergeschikt, of als rest- of compensatiemodel worden beschouwd”, ervaarde hij. “Veel mensen stellen zich de vraag of er nog landbouw nodig is in ons moderne Vlaanderen. Ze zien de sector als krimpend, problematisch en overgesubsidieerd.” Volgens hem zien te weinig mensen de agrovoedingssector als geheel en als de belangrijkste sector in Vlaanderen.

Van Liefferinge is van mening dat er vandaag te licht wordt gegaan over voedselzekerheid, voedselkwaliteit, de link tussen landbouw en gezondheid, voedselafhankelijkheid, handelsmogelijkheden, enz. “Men heeft geen kennis over hoe innovatief en kapitaalsintensief de sector is of wat het ketenaspect of de strijd rond eerlijke prijzen met zich meebrengt. Slechts weinigen beseffen dat het huidige liberaal-mondiale EU-beleid heeft geleid tot bewust (te) lage prijzen voor voedsel zodat de consument kan leven en de voedingssector mondiaal kan concurreren. Niet genoeg mensen beseffen hoe natuur-, weers- en ziekteafhankelijk de land- en tuinbouwer is. Geen enkel bedrijf, uit welke sector ook, moet aan zoveel eisen voldoen als de huidige landbouwbedrijven”, neemt de intussen ere-secretaris-generaal het op voor ‘zijn’ sector.

Hij heeft de landbouw zien evolueren van een familiaal bedrijf met zekerheden rond inkomsten, prijs en afzet, naar een bedrijf dat “(te) afhankelijk is van leveranciers, van grotere groepen opwaarts de keten, maar dat ook de speelbal is van mondiale lage prijsvorming, van (internationaal) politiek beleid en van politiek spel”. Al student economie was Van Liefferinge er al van overtuigd dat elke lidstaat een zeer behoudend EU-beleid rond water, energie en voeding moest uitdragen. “Ik heb vandaag het gevoel dat men daar in Europees en Belgisch/Vlaams verband al te lichtzinnig mee omgaat. China, de VS en India beschouwen landbouw en voeding van strategisch belang, wij daarentegen…”.

Hij betreurt ook dat onze landbouw niet kan vermijden om van “crisis naar crisis” te evolueren. “Men durft, wil of kan te weinig structureel ingrijpen. Vertalen de landbouw- en sectororganisaties dit wel open genoeg naar hun achterban?”, vraagt Van Liefferinge zich af. Hij wijst erop dat er nog grote veranderingen op de sector afkomen. “En dan ga ik nog niet in op thema’s als veiligheid, kwaliteit, authenticiteit, klimaat en gezondheid, waar ook landbouw oplossingen kan bieden maar te snel en bewust in het verdomhoekje wordt geduwd. Wat gaan we doen als de exportmarkten van vandaag morgen onze concurrenten worden? Dan zwijg ik nog over nichespelers die alles willen bepalen, over zogenaamde BV-voedingsdeskundigen of op de steeds groeiende negatieve macht van bepaalde media en belangengroepen”, klinkt het waarschuwend.

Jules Van Liefferinge is ervan overtuigd dat de daling van het aantal land- en tuinbouwbedrijven en hun steeds groter wordende verscheidenheid ook een andere aanpak van de overheid zal vergen. “Er zal een overslag gemaakt moeten worden van generieke maatregelen naar meer maatwerk. Dat betekent een grote uitdaging voor ons”, luidt het. De grootste omwenteling ziet hij echter in het wetenschappelijke en innovatieve veld. “Hopelijk kan onze maatschappij deze (r)evolutie dan aanvaarden.”

Wie Jules Van Liefferinge als secretaris-generaal van het Departement Landbouw en Visserij zal opvolgen, is nog niet geweten. De procedure is nog hangende, maar er wordt verwacht dat de opvolger binnenkort bekendgemaakt zal worden.