Steunpunt Groene Zorg viert zijn 10-jarig bestaan

Iedere maandag verwelkomt het tuinbouwbedrijf Vercammen-Van Camp in Koningshooikt zes hulpbehoevenden. Ook op dinsdag geniet er iemand ‘groene zorg’. Er was dus geen betere plek om 10 jaar Steunpunt Groene Zorg te vieren. Doorheen de jaren verwierf de dienstverlening van het steunpunt vertrouwen bij zowel landbouwers als hulpverleners. “Dat werkte groei in de hand”, constateert voorzitter Georges Van Keerberghen. Het aantal zorgboerderijen steeg namelijk van 46 in 2003 tot 774 in 2013. Jaarlijks vinden 1.300 à 1.400 cliënten een zinvolle daginvulling op een zorgboerderij.

In 2004 werd de vzw Steunpunt Groene Zorg opgericht om een brug te vormen tussen de zorgsector en de landbouwsector. “Een doordachte maar toch ook een gedurfde beslissing”, zo herinnert voorzitter Georges Van Keerberghen zich dat moment. “Zeker als Boerenbond begaven we ons op onbekend terrein. Het partnerschap met Ons, dat via de eigen dienstverlening in de thuiszorg wel vertrouwd was met de zorgsector, was daarom een belangrijke meerwaarde.” Ook het engagement van Cera, zowel financieel als inhoudelijk, was een sterke troef. De provincies hebben de ondersteuning na drie jaar van Cera overgenomen en geven vandaag nog steeds een structurele basis aan de werking van het steunpunt.

In tien jaar tijd heeft het steunpunt heel wat gerealiseerd. Op voorzet van toenmalig Vlaams landbouwminister Yves Leterme hielp het steunpunt een subsidiekader voor zorgboeren ontwikkelen. Als morele en financiële ondersteuning krijgen land- en tuinbouwers die groene zorg aanbieden 20 euro per halve dag dat ze daar tijd insteken. Door de volgehouden ondersteuning van minister-president Kris Peeters is de subsidiemaatregel samen met de oprichting van het Steunpunt Groene Zorg de hefboom geweest voor de enorme groei aan zorgboerderijen in de voorbije tien jaar. Daarmee werd aan een groeiende vraag beantwoord vanuit het onderwijs (41% van de zorgvragen in 2013), de gehandicaptenzorg (23%), geestelijke gezondheidszorg en bijzondere jeugdzorg (elk 13%), enz. In totaal ontving het steunpunt vorig jaar 1.124 zorgvragen, waarvan er 732 een ‘match’ vonden met een zorgboer.

Verder is de kwaliteitsgids van het steunpunt uit 2007 nog altijd de leidraad voor mensen die willen starten met groene zorg. Met het Interreg-project STRO werd de kwaliteit van de dienstverlening verder geoptimaliseerd. Kwantitatief groeide de sector op jaarbasis naar circa 45.000 zorgdagen op zorgboerderijen. In 2013 boden 588 land- en tuinbouwers groene zorg aan. Ook het aantal niet-landbouwers dat hiervoor tijd vrij maakt, zit in de lift. Vorig jaar waren ze al met 186. Keerzijde van het succes waarmee vraag en aanbod bij elkaar werden gebracht, was dat het steunpunt in het vele werk dreigde te verdrinken. Het personeelsbestand evolueerde niet mee met de groeiende vraag. “Dat bracht het steunpunt in ademnood”, herinnert de voorzitter zich. “De pioniersfase was voorbij en stilaan werd duidelijk dat zorglandbouw geen exclusieve aangelegenheid van het landbouwbeleid is.”

De welzijnssector kon niet meer naast de vaststelling dat ook zij een meerwaarde haalde uit de inzet van het Steunpunt Groene Zorg. “Vorig jaar ontving het steunpunt voor het eerst vanuit dit beleidsdomein projectfinanciering voor zijn centrale werking. Dit is niet enkel een hart onder de riem maar het maakt ons ook sterker in het toekomstige gesprek met de welzijnssector”, aldus een tevreden voorzitter. Ook de administratie onderwijs werd aan de mouw getrokken want ongeveer 45 procent van de aanmeldingen bij het steunpunt komt vanuit het onderwijs. Volgens Van Keerberghen is de zorgboerderij een gewaardeerd instrument in de remediëring van het schoolverzuim. “Maar als het erom gaat de middelen voor school time-out te verdelen, wordt het steunpunt als één van de grootste, misschien wel de grootste actor op het terrein, buiten spel gehouden.”

De komende jaren wil het Steunpunt Groene Zorg onder meer werk maken van een aantrekkelijker ‘zorgboerschap’ voor niet-landbouwers. Op vandaag is zowat 20 procent van de zorgboerderijen geen land- of tuinbouwbedrijf maar een paardenmanege of -pension, hobbyboerderij, kinderboerderij of kleinschalig initiatief van een welzijnswerker. Zij ontvangen de subsidie die vanuit landbouw wordt uitgekeerd niet. Het één-op-één model (één zorgboer vangt één hulpbehoevende op, nvdr.) van groene zorg wordt gekoesterd, maar het steunpunt gaat ook nadenken over een aangepast bedrijfsmodel voor landbouwers die zich intensiever willen toeleggen op groene zorg. Dat zou de zorgboerderij aantrekkelijker kunnen maken voor kinderen uit kwetsbare groepen en ouderen met een grote zorgnood die momenteel moeilijk toegang vinden tot de klassieke zorgboerderij.

Vandaag is er op de meeste zorgboerderijen maar één zorgvrager gelijktijdig op de boerderij. Maar het bedrijf waar gevierd werd dat het Steunpunt Groene Zorg tien jaar actief is, geeft een intensiever staaltje van groene zorg. Matthias Vercammen, diens broer en levensgezellin Evi Van Camp vangen tweemaal per week cliënten op van zorginstelling Autigone in Rijmenam. Eén keer per week zijn dat een zestal personen met hun begeleider. De andere dag begeleiden zij zelf één persoon. De hulpbehoevenden helpen een handje bij de teelt van vollegrondgroenten. Zij voeren taken uit die passen bij hun behoefte en mogelijkheden. Dankzij de lichamelijke activiteit en de buitenlucht zitten deze mensen beter in hun vel. Het vaste dagritme op het tuinbouwbedrijf geeft hen houvast, energie en rust. Door te helpen bij de zorg voor planten en dieren in plaats van zelf geholpen moeten worden, vergroot de eigenwaarde van mensen die het grootste deel van hun tijd in een zorginstelling verblijven.

Groene zorg is in Vlaanderen ontstaan, zette Chris Van Hoof van KVLV in de verf, en dat maakte minister-president Kris Peeters uiteraard trots. “Maar het is geen uitvinding van de overheid”, voegde hij er zelf aan toe, “want landbouwers hebben zich door de eeuwen heen altijd al bekommerd om mensen die het moeilijker hebben.” Dat ze dat meer recent ook doen in jaren dat hun sector het soms moeilijk heeft en ze zelf moeten zwoegen om rond te komen, wekt bij de minister-president bewondering op. Groene zorg is wat hem betreft een blijver die alle kansen verdient zodat er samen gewerkt kan worden aan een warm Vlaanderen.

Peeters ziet het Steunpunt Groene Zorg als het aanspreekpunt voor zorgboeren en zorginstellingen en als een forum waar goede praktijken uitgewisseld kunnen worden. Voorzitter Van Keerberghen sprak namens het steunpunt nog de ambitie uit om de partner bij uitstek te blijven voor elkeen die belangstelling toont voor de werking van zorgboerderijen in Vlaanderen: landbouwers, hulpverleners, zorginstellingen, overheid en onderzoekers.