Studie brengt kansen landbouw in Vlaamse Rand in kaart

De meeste land- en tuinbouwers in de Vlaamse rand rond Brussel zien meer nadelen dan voordelen aan hun ligging in de stadsrand. Vooral de hoge gronddruk en –prijzen, het drukke verkeer en het onbegrip van omwonenden spelen de boeren er parten. Maar het is niet allemaal kommer en kwel. De centrale ligging, de nabijheid van een grote afzetmarkt en de mogelijkheden om seizoenarbeiders aan te trekken, bieden kansen voor de toekomst. Dat blijkt uit een studie die de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) uitvoerde in opdracht van de Vlaamse landbouwadministratie.

De studie kwam er nadat de Vlaamse regering eind 2011 het Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (GRUP) voor het Vlaams Strategisch gebied rond Brussel (VSGB) goedkeurde. Daardoor kreeg meer dan 300 hectare agrarisch gebied een andere, vaak groene, bestemming. In totaal verloren 68 landbouwers daardoor grond. Voor enkele bedrijven gaat het om zeer aanzienlijke oppervlaktes. Het zwaarst getroffen bedrijf ziet door het GRUP VSGB meer dan 25 hectare omgezet worden naar natuurgebied.

De VLM-studie die de afgelopen twee jaar werd uitgevoerd, moet de gevolgen van de bestemmingswijzigingen op de aanwezige bedrijven in kaart brengen en wil tegelijk voorstellen doen om de hele landbouwsector in de Vlaamse Rand te ondersteunen. De Vlaamse Rand telt 19 Vlaamse gemeenten die grenzen aan Brussel. Hoewel de grootstad nabij is, tellen de gemeenten nog veel landelijke zones. Zo zijn er meer dan 1.000 land- en tuinbouwers actief die samen meer dan 17.000 hectare grond bewerken. Tegelijk beheren ze de open ruimte.

In totaal gingen de VLM-medewerkers bij 171 land- en tuinbouwers in Vlaamse Rand langs om bij hen te peilen naar hun toekomstverwachtingen, hun houding ten aanzien van Brussel en hun ligging in de Vlaamse Rand. De gemiddelde leeftijd van de ondervraagde landbouwers was 55 jaar, wat min of meer overeenkomt met het gemiddelde voor Vlaams-Brabant. De gemiddelde oppervlakte van de ondervraagde bedrijven bedraagt 48,2 hectare. Typisch voor de Vlaamse Rand is ook de grote verscheidenheid aan bedrijfstypes. Bovendien doet bijna de helft van de ondervraagden aan een vorm van thuisverkoop, waarvan zes met een eigen hoevewinkel.

Uit die bevraging blijkt dat de meeste landbouwers meer nadelen zien dan voordelen aan hun ligging in de stadsrand. De hoge grondprijzen, deels veroorzaakt door speculatie op landbouwgronden, het drukke verkeer dat het moeilijk maakt om aan de percelen te geraken en de kleine en versnipperde landbouwpercelen spelen de landbouwers in de Vlaamse Rand parten. Vaak worden ze ook geconfronteerd met een gebrek aan begrip van recreanten en omwonenden. Daardoor leeft het gevoel dat de landbouw in de rand in de verdrukking zit.

Hoewel ze vaak niet echt opwegen tegen de nadelen, zien de landbouwers ook een aantal voordelen. Boeren in de Vlaamse Rand liggen vlakbij een grote afzetmarkt, ze liggen heel centraal en tegelijk biedt de stad ook mogelijkheden voor het aantrekken van seizoenarbeiders. Al is dat vooral voor tuinbouwbedrijven een voordeel. Veel landbouwers beseffen dat de nabijheid van Brussel kansen biedt voor de afzet van hun producten, voor hoevetoerisme, recreatie, educatie, enz., maar in de praktijk blijkt de grens met Brussel een barrière te zijn die moeilijk te overbruggen valt. Ook het taalprobleem blijkt een hinderpaal.

Op basis van de bevindingen formuleerde VLM een reeks beleidsaanbevelingen. Zo moet de overheid werk maken van juridische zekerheid voor landbouwbedrijven in de Vlaamse Rand en moet er een vereenvoudiging komen van de wetgeving. “Bij het uitstippelen van het verkeersbeleid moet er ook rekening gehouden worden met landbouwverkeer”, klinkt het bij VLM. De onderzoekers vragen ook dat er een betere afstemming komt met het beleid in Brussel. Op vlak van gronden wil men dat er wordt geïnvesteerd in een herstructurering ervan en moet men ervoor zorgen dat landbouwgrond in de eerste plaats naar professionele landbouwers gaat.

Daarnaast worden er nog een reeks voorstellen geformuleerd die verbrede en gediversifieerde vormen van landbouw moeten stimuleren. Zo is er nood aan ondersteuning voor distributie en logistiek voor lokale afzet van landbouwproducten en aan ondersteuning voor marketing. Informatie rond verbreding en diversificatie moeten worden samengebracht. Tegelijk is VLM van mening dat de vraag naar volkstuinen en zelfpluktuinen ondersteund moet worden. “Er zijn heel wat kansen voor de landbouw in de Vlaamse Rand, maar het is nu aan de overheid om met de aanbevelingen aan de slag te gaan”, klonk het tijdens de voorstelling van het onderzoeksrapport op het landbouwbedrijf van Guy Lemaire in de Assese deelgemeente Mollem.

Meer informatie: Boeren rond Brussel. Kansen en bedreigingen voor voedselproductie in de Vlaamse Rand.