Suikerindustrie boert goed maar markt niet uit balans

De prijs van suiker in ons land en de rest van de Europese Unie gaat vanaf 2017 waarschijnlijk dalen. Dat is althans wat de suikerverwerkende industrie hoopt nadat de suikermarkt in 2017 geliberaliseerd wordt. Volgend jaar worden zowel de productiequota als de gegarandeerde minimumprijzen voor bietentelers afgeschaft. "Dat betekent dat de Europese prijzen beter zullen aansluiten bij de wereldmarktprijs", zegt Peter Van Herreweghe, adviseur-generaal van het Prijzenobservatorium, dat een studie uitvoerde naar de Belgische suikermarkt. Momenteel functioneert de suikermarkt ondanks de sterke concentratie – in ons land zijn maar twee suikerfabrieken actief – naar behoren, maar het is afwachten wat het verdwijnen van het quotum geeft.

De suikermarkt wordt sterk beïnvloed door de gemeenschappelijke marktordening (GMO) voor suiker in de Europese Unie die bestaat sinds 1968. Daarin worden onder meer productiequota, gegarandeerde minimumprijzen en een restrictief handelsbeleid met exportsubsidies en importbarrières gehanteerd. De prijzen voor industriële suiker liggen op de Europese suikermarkt over het algemeen hoger dan op de wereldmarkt, hoewel ze sinds medio 2015 opnieuw in elkaars buurt komen.

Bovendien zijn zowel de Europese als de Belgische suikersector zeer geconcentreerd. De Europese suikerindustrie wordt gedomineerd door enkele grote groepen die in verschillende landen actief zijn. In 2006 werd al een hervorming doorgevoerd, waarbij de gegarandeerde minimumprijs voor suikerbieten verlaagd werd. Zowel het aantal suikerbietentelers als het aantal suikerfabrieken liep toen sterk terug. In 2017 wordt de suikermarkt volledig geliberaliseerd: de productiequota en minimumprijzen voor bietentelers worden afgeschaft.

"We merken dat het inkomen van bietentelers afhankelijk is van de ontvangen bietenprijs. Het is geen toeval dat na de hervorming van de GMO in 2006, met een verlaging van de minimumprijs voor suikerbieten, het aantal bietentelers sterk daalde in ons land. Ook de liberalisering van de suikermarkt in 2017, waardoor onder meer de minimumprijs voor suikerbieten helemaal verdwijnt, zal in periodes van overaanbod ongetwijfeld een negatieve invloed hebben op de rendabiliteit van bietenteelt", zegt Peter Van Herreweghe, de adviseur-generaal van het Prijzenobservatorium.

De daaropvolgende schakel in de keten, de suikerindustrie, is naar verluidt erg rendabel als je de vergelijking maakt met de voedingsindustrie in zijn geheel. Ook vergeleken met de buurlanden lagen de prestaties van de Belgische suikerindustrie merkelijk hoger. In ons land zijn er nog twee suikerproducenten actief: Tiense Suikerraffinaderij en Iscal Sugar. Een probleem qua marktwerking is het Prijzenobservatorium ondanks het verschil in rendabiliteit tussen de eerste twee schakels van de keten niet opgevallen, “maar de vraag is hoe dit alles zal verlopen na de liberalisering van de Europese suikermarkt in 2017”.

Tussen 2000 en 2015 halveerde het aantal suikerbietentelers in ons land bijna (-47,3%). Het areaal daalde in dezelfde grootteorde (-42,4%). Het gemiddelde areaal per bietenteler nam echter wel toe. Bovendien wordt de teelt gekenmerkt door een toenemende productiviteitsstijging.

Belgische consumenten die door de nieuwe hervorming denken begin volgend jaar meteen hun slag te kunnen slaan, zijn eraan voor de moeite: een analyse toont aan dat de prijstransmissie voor tafelsuiker in België asymmetrisch verloopt. Dat betekent dat wanneer de Europese suikerprijs toeneemt, dat gemiddeld een onmiddellijk en relatief sterk effect heeft op de Belgische consumptieprijs voor suiker, terwijl een prijsdaling minder intens en met een vertraging van meer dan een jaar wordt gevolgd door de winkelprijs. In cijfers: "Een prijsverhoging van de Europese suikerprijs met 10 procent heeft op lange termijn een impact van 4,1 procent op de Belgische consumptieprijs voor suiker, terwijl een prijsdaling van de Europese suikerprijs met 10 procent leidt tot een daling van de Belgische consumptieprijs voor suiker van slechts 2,2 procent".

De Standaard sprokkelde bij Boerenbond een reactie op het rapport. “Het is koffiedik kijken”, zegt economisch adviseur François Huyghe, “maar zeker is dat de prijzen volatieler zullen worden.” De onderhandelingen tussen telers en Tiense Suiker lopen momenteel zeer stroef, wat Huyghe toeschrijft aan de vele onzekerheden in het postquotumtijdperk. Dat de consumentenprijs voor suiker uit de pas loopt, verbaast de leidinggevende van het Prijzenobservatorium niet. “Dat fenomeen zien we niet alleen in de suikersector”, zegt Van Herreweghe. “Prijzen stijgen als een raket, maar dalen als een pluimpje. Bij een prijsdaling wacht een distributeur vaak om die daling door te rekenen tot een concurrent iets doet.”

Meer info: Prijzenobservatorium