VIB voert veldproef uit met gemodificeerde maïs

In alle stilte voert het Vlaams Instituut voor Biotechnologie al anderhalf jaar een veldproef uit met genetisch gemodificeerde maïs. De planten zijn aangepast met een nieuwe ophefmakende techniek waarover nog geen duidelijke Europese wetgeving bestaat. Toch stemde de federale regering ermee in. Dat leert onderzoek van De Morgen. "Het DNA van de maïs heeft een kleine wijziging ondergaan zodanig dat de impact van milieustress op het genetisch materiaal van de plant onderzocht kan worden", zegt VIB-woordvoerder René Custers.

Het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) ontwikkelde een genetisch gemodificeerde maïsplant met behulp van de CRISPR/Cas9-methode. Die techniek wordt aanzien als een doorbraak in de biologie: een moleculaire 'knutselset' waarmee onderzoekers goedkoop en makkelijk in DNA van planten, dieren en menselijke embryo's kunnen knippen en plakken. In laboratoria wereldwijd wordt vandaag geëxperimenteerd met de CRISPR/Cas9-methode. Maar vertrouwelijke documenten die De Morgen heeft verzameld, leren dat onderzoekers van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) al een stap verder hebben gezet. Sinds vorig jaar hebben ze een veld beplant met maïsplanten die aangepast zijn met de nieuwe techniek.

VIB-woordvoerder René Custers bevestigt het bestaan van de veldproef. Hij benadrukt dat het om fundamenteel onderzoek gaat. "Het DNA van de maïs heeft een kleine wijziging ondergaan zodanig dat de impact van milieustress zoals extreme weersomstandigheden of milieuverontreiniging op het genetisch materiaal van de plant onderzocht kan worden", zegt hij. "Met de kennis die we opdoen hopen we manieren te vinden om planten beter tegen die omstandigheden te wapenen."

In Europa woedt sinds 2012 een discussie over de vraag of nieuwe gentechnieken zoals CRISPR/ Cas9 aanzien moeten worden als genetische modificatie of niet. Biotechbedrijven vinden van niet, omdat er geen 'vreemd' DNA wordt toegevoegd en alleen bestaande genen worden aangepast. De milieubeweging is het hier niet mee eens. De EU, die schippert. De Europese Commissie riep in 2015 op tot terughoudendheid bij de lidstaten, maar deed tegelijk nooit iets om onderzoek te verbieden.

In 2016 raakten de VIB-onderzoekers het wachten op duidelijkheid beu en wendden ze zich dan maar tot de federale regering. Milieuminister Marie Christine Marghem (MR) stemde daarop in met een veldproef. Op basis van een analyse van de Belgische wetgeving rond ggo's door haar administratie besloot Marghem dat de CRISPR/ Cas9-methode daar niet onder valt. Die beslissing maakte het mogelijk dat de veldproef in alle stilte kon worden uitgevoerd, zonder een tijdrovende ggo-vergunningsprocedure en allerlei bijhorende risicoanalyses. Gevraagd om een reactie kon het kabinet-Marghem geen extra commentaar kwijt.

"Ik ben verbaasd en teleurgesteld", zegt Leen Laenens voorzitter van Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren). "Begin deze maand stuurden we vanuit het netwerk Voedsel Anders - waar Velt deel van uitmaakt - nog een brief naar de federale regering met de vraag het voorzorgsprincipe te hanteren. Wat betekent voorzichtig te zijn met de nieuwe gentechnieken. En dan hoor je dit opeens. Onbegrijpelijk. Zolang er geen duidelijkheid is, sta je zo'n veldproef toch niet toe?"

Die duidelijkheid komt er nu misschien wel snel aan. Woensdag moet het Europees Hof van Justitie in Luxemburg de discussie over de nieuwe gentechnieken beslechten. "De vraag is of een dergelijke plant een ggo is en om daar zekerheid over te krijgen hebben dat aan de Belgische overheid voorgelegd. Zij hebben ons bevestigd dat onze maïsplanten niet onder de bepalingen van de Belgische ggo-wetgeving vallen", zegt Custers. "Natuurlijk is het nu wel spannend want de uitspraak van het Europees Hof kan dat veranderen. We wachten af. Hopelijk komt er nu in ieder geval duidelijkheid. Wij dringen daar bij Europa al een paar jaar op aan."