VMM analyseert voedselsysteem met milieu als invalshoek

De dienst Milieurapportering van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) onderzocht hoe energie, mobiliteit en voeding in Vlaanderen al dan niet in balans zijn op milieuvlak, en welke systeemveranderingen zich opdringen. Hoewel het huidige voedingssysteem succesvol is in termen van voldoende en betaalbare voedselvoorziening, loopt het tegen grenzen aan. Voedingsgerelateerde aandoeningen zoals obesitas en hart- en vaatziekten zijn aanzienlijk toegenomen, grond wordt steeds schaarser en de rendabiliteit van landbouw staat onder druk. Ook op milieuvlak zijn er spanningen. De nieuwe MIRA-publicatie Systeembalans 2017 reikt oplossingen aan, vanuit een milieu-invalshoek maar zonder de andere uitdagingen voor het voedingssysteem te negeren.

Maatschappelijke systemen lopen meer en meer tegen hun grenzen aan. We staan voor de belangrijke uitdaging om onze huidige en toekomstige behoeften te voldoen binnen de draagkracht van onze planeet. De nieuwe MIRA-publicatie Systeembalans 2017 onderzoekt hoe we dat precies kunnen doen op vlak van energie, mobiliteit en voeding. Vlaanderen blijft namelijk energie-intensiever dan de buurlanden. Transport blijft op zijn beurt een belangrijke vervuiler omdat we met zijn allen meer kilometers maken en ook de milieudruk van voedselconsumptie is hoog, en ontstaat bovendien voor een groot deel buiten Vlaanderen.

In verband met de milieu-impact van voeding verwijst de Vlaamse Milieumaatschappij naar de sterke daling van de milieudruk van landbouw per eenheid output in de jaren ’90. Technologische vooruitgang en een steeds betere kennis zorgden daarvoor. Het laatste decennium zwakte het tempo van deze milieu-efficiëntieverbeteringen echter af terwijl de uitdagingen groot blijven, in het bijzonder voor het behalen van Europese waterkwaliteits- en biodiversiteitsdoelstellingen.

Het valt VMM ook op dat een groot deel van de milieudruk van voedingsconsumptie buiten Vlaanderen ontstaat. Voor broeikasgassen is dit bijvoorbeeld vier vijfde van de totale uitstoot. “De kosten en baten zijn niet evenredig verdeeld”, klinkt het, “want 41 procent van de toegevoegde waarde gekoppeld aan de Vlaamse consumptie van voedingsmiddelen wordt gecreëerd in Vlaanderen, en draagt dus bij aan het Vlaamse BBP, terwijl slechts 15 procent van de broeikasgasemissies hier gegenereerd wordt.”

De MIRA-publicatie legt niet alleen de problemen bloot maar reikt ook oplossingen aan. De omvang en geografische reikwijdte van de milieu-uitdagingen vragen volgens de Vlaamse Milieumaatschappij om structurele innovaties in het hele voedingssysteem. “Veranderingen in productie- en distributieketens en in het gedrag van individuele consumenten moeten elkaar hierbij versterken”, klinkt het. Zo volstaat het niet om enkel de milieu-impact van lokale productie aan te pakken. Als minder vlees produceren niet gepaard gaat met minder vlees eten, dan zal er meer geïmporteerd worden terwijl dat vlees mogelijk geproduceerd is onder minder strenge milieu- en sociale normen.

Duurzamere voedselproductie leidt vaak tot hogere kosten voor de landbouwer. Een doorbraak kan er volgens VMM maar komen als de consument een prijs betaalt die de reële kosten dekt én als die prijs vertaald wordt in hogere marges voor de landbouwer. Hogere marges kunnen er ook komen door landbouwers te vergoeden voor ecosysteemdiensten, zoals koolstofopslag in graslanden.

Lees binnenkort meer op VILT.be over de VMM-analyse van het voedingssysteem.