West-Vlaanderen zet hightech in tegen waterschaarste

West-Vlaams gouverneur Carl Decaluwé wil drones inzetten als er waterschaarste dreigt. Zo kan er vanuit de lucht op worden toegezien dat er nergens illegaal water wordt opgepompt. Dat is één van de maatregelen die naar voren is gekomen tijdens de evaluatie van de grote droogte van vorige zomer. Toen werd West-Vlaanderen hard getroffen. Wekenlang gold er een captatieverbod, maar heel wat landbouwers lapten dat aan hun laars in een poging hun oogst te redden. Technologie, met name satellietbeelden, zal niet alleen ingezet worden voor de handhaving maar ook om tuinders te helpen bij het efficiënter irrigeren van hun groenten.

De term waterschaarste wordt gebruikt wanneer er per inwoner minder dan 1.000 m³ water op jaarbasis beschikbaar is. Naargelang de hoeveelheid neerslag zijn er jaren waarin Vlaanderen onder die grens duikt. Daarom staan we internationaal te boek als een regio met een ernstig watertekort. Zo’n nijpende situatie associeer je sneller met arme landen dan met een rijk land als België waar er uit elke kraan drinkbaar water stroomt. De grote bevolkingsdichtheid in Vlaanderen is de voornaamste reden voor de lage waterbeschikbaarheid, samen met de verscheidenheid aan economische activiteiten op een kleine oppervlakte. Bovendien zijn er geen heel grote rivieren die Vlaanderen binnenstromen.

Slechts drie OESO-landen beschikken over nog minder water per inwoner dan Vlaanderen. Zelfs in landen als Spanje, Portugal en Griekenland is de waterbeschikbaarheid per inwoner groter dan in onze regio. In warme en droge periodes waarbij mens, plant en dier juist veel water nodig hebben, is de beschikbaarheid problematisch laag. Een aantal waterlopen in West-Vlaanderen zoals de IJzer geven dan onvoldoende toevoerdebiet om het watersysteem in evenwicht te houden.

Eén van de grootste waterverbruikers is de landbouw. Vorige zomer lukte het niet om voor alle teelten voldoende toevoer van water te garanderen. “Onze land- en tuinbouwers voelen bikkelhard de gevolgen van de klimaatwijziging. Vanaf mei vorig jaar viel er amper neerslag en de droogte duurde maanden”, schrijft provinciegouverneur Carl Decaluwé in zijn ‘waterrede’.

West-Vlaanderen staat in voor een kwart van de Europese diepvriesgroentenproductie. Bij droogte hebben groenten een grote behoefte aan irrigatie. Onderzoekscentrum Inagro berekende in opdracht van de provincie de theoretische waterbehoefte voor irrigatie. Die loopt hoog op. Absolute koploper is de gemeente Staden met een irrigatiebehoefte van 479.125 m³ per jaar, gerekend met een lente en zomer waarin er ook regelmatig neerslag valt. Vergelijk dat bijvoorbeeld met kustgemeente Blankenberge, waar de behoefte beperkt blijft tot 500 m³.

Gezien de grote waterbehoefte in de groentestreek wordt er in West-Vlaanderen sterk ingezet op duurzaam irrigeren in land- en tuinbouw. Inagro coördineert sinds oktober vorig jaar het nieuw VLAIO-project ‘Irrigatie 2.0, wanneer waar welk water” in samenwerking met de onderzoekscentra ILVO en VITO. Om het schaarse water efficiënter in te zetten, willen de onderzoekers satellietbeelden en verdampingsmodellen ter beschikking stellen aan landbouwers zodat zij meer inzicht hebben in de waterbehoefte van hun teelten en optimaal kunnen beregenen. In het kader van het project wordt er ook gedacht aan een gebruiksvriendelijk online platform om de irrigatiebehoefte op perceelniveau en het aanbod van alternatieve waterbronnen in een gebied te visualiseren.

Persagentschap Belga besteedt exclusief aandacht aan de inzet van technologie bij de handhaving van een captatieverbod zoals dat vorige zomer gold. "Toen zijn er tien processen-verbaal opgesteld, maar we weten dat het aantal inbreuken groter was", verklaart gouverneur Decaluwé. Drones kunnen er helpen op toezien dat er nergens illegaal water wordt opgepompt. De gouverneur wil een raamakkoord opstellen met een dronebedrijf om beter en efficiënter controles uit te voeren, mocht de provincie in de toekomst opnieuw getroffen worden door droogteperiodes. "Dat is nodig, want uiteindelijk schieten ze, zeker landbouwers, zichzelf in de voet. Als we verschillende zomers zo'n droogteperiode kennen, zal de watervoorraad uiteindelijk eens echt op zijn", waarschuwt hij.

Decaluwé roept ook op om voorzichtig om te gaan met water. "Het grondwaterpeil staat nog niet op een normaal niveau. Rationeel watergebruik wordt de uitdaging van de toekomst", vult hij aan. Hij pleit er ook voor om West-Vlaanderen apart te bekijken, los van Vlaamse maatregelen. "Er is maatwerk nodig. West-Vlaanderen is Limburg niet. Het probleem van de verzilting bijvoorbeeld is hier heel specifiek", aldus Decaluwé. Hij wil ook een coördinerende rol opnemen en goede voorbeelden gebruiken in steden en gemeenten waar er nog minder kennis en ervaring is met droogte en waterschaarste.

Meer info: Rede van provinciegouverneur Decaluwé 'Het broodnodige water'