Akkerbouwer teelt aardappel want alternatief ontbreekt

Het Departement Landbouw en Visserij filterde uit de perceelaangiften van landbouwers de arealen van de verschillende teelten in 2016. De stijging van het aardappelareaal springt meteen in het oog. Vijftien procent meer consumptieaardappelen doet het areaal toenemen tot 51.278 hectare. Guy Depraetere van het Algemeen Boerensyndicaat wijt dit aan specialisatie bij de telers en een gebrek aan rendabele alternatieven. Graan is momenteel niet de gangmaker die het moet zijn voor de prijzen van akkerbouwteelten en suikerbietentelers hebben geen goede hoop op het postquotumtijdperk. De productiedrift van aardappeltelers zou Depraetere bezorgd stemmen, ware het niet dat de honger naar aardappelen bij de verwerkende industrie groot genoeg is om dit op te vangen.

Vlaanderen telt net geen 660.000 hectare die in gebruik is van landbouwers. Het merendeel daarvan is grasland (241.010 ha) en maïs (174.834 ha). De analyse die het Departement Landbouw en Visserij maakte van de verzamelaanvragen wijst uit dat het maïsareaal daalt, zowel de maïs die gevoederd wordt aan de koeien (-3,5%) als de maïs die geoogst wordt voor de korrel (-8,9%). Procentueel doen de grootste areaalwijzigingen zich voor in spelt (-49,6%), grasklaver (+44%) winterkoolzaad (-19%) consumptieaardappelen (+14,8%) en groenten zoals wortelen (+18,1%), spinazie (+11%), spruitkolen (-10,6%) en erwten (-9,9%).

Dat landbouwers spelt uit hun teeltrotatie gooien, heeft te maken met de grote ontgoocheling die ze opliepen in 2015. Na de hoge speltprijs in 2014 ruilden veel graantelers vorig jaar tarwe in voor spelt maar ze kwamen van een koude kermis thuis. De afzet verliep problematisch en de speltprijs was dramatisch slecht. Afgelopen winter is er alleen 18,9 procent meer wintergerst uitgezaaid, alle andere granen moeten areaal prijsgeven. Het totale areaal blijft min of meer stabiel en bedraagt ruim 94.000 hectare. Op zoek naar de ‘populaire teelten’ van het nieuwe seizoen stoten we op aardappelen, grasklaver, een aantal groenten en vezelvlas.

Van grasklaver werd er maar liefst 44 procent meer gezaaid, waardoor dat areaal tot 10.432 hectare groeit. “Die teelt is gelinkt aan de agromilieu- en klimaatmaatregel vlinderbloemigen, waarbij landbouwers gevraagd wordt om in te zetten op vergroening”, verduidelijkt woordvoerder Nele Vanslembrouck van het Departement Landbouw en Visserij. Ook een effect van het nieuw Europees landbouwbeleid is het succes van een teelt van vezelvlas (hennep), dat met 7,9 procent toeneemt tot 4.053 hectare.

Sinds 2012 zijn er in Vlaanderen meer dan 20.000 hectare aardappelen bij gekomen. Dat komt overeen met een productiestijging van één miljoen ton aardappelen. Gelet op de lage contractprijzen kan het verwondering wekken dat er opnieuw meer aardappelen geteeld worden dit seizoen, consumptieaardappelen tenminste want de pootaardappelteelt boette 330 hectare (-20,7%) in. Voor meer inzicht in de forse areaalstijging bij aardappelen gaan we te rade bij marktkenner Guy Depraetere van het Algemeen Boerensyndicaat.

Dat er in één klap bijna 15 procent meer consumptieaardappelen gepoot worden dit seizoen, noemt Depraetere “ongezien”. De productiedrift bij akkerbouwers, en bij gespecialiseerde aardappeltelers in het bijzonder, vindt hij “angstaanjagend” maar begrijpelijk tegelijk. “Het ontbreekt aan andere akkerbouwteelten met voldoende rendabiliteit”, constateert Guy Depraetere. Granen vervullen hun spilfunctie niet en boven de teelt van suikerbieten pakken zich donkere wolken samen. Het postquotumtijdperk zou deze stabiele pijler onder een akkerbouwbedrijf kunnen wegslaan. Depraetere noemt een standaardprijs van 21 euro per ton, waarop de onderhandelingen tussen Tiense Suiker en de bietentelers momenteel zouden vastlopen.

Bij gebrek aan beter opteert een akkerbouwer dus voor aardappelen. Een aantal telers heeft zich dermate gespecialiseerd dat ze geen andere keuze meer hebben dan ieder jaar een groot areaal najagen. “Ze maken gebruik van seizoenpacht of grondenruil met melkveehouders en zijn bereid om een grote afstand tot de percelen met de tractor te overbruggen. Ze investeerden zwaar in eigen mechanisatie of doen voor de veldwerkzaamheden een beroep op loonwerkers”, beschrijft Depraetere de efficiëntieslag die telers maken.

Een ontwrichting van de aardappelmarkt verwacht de secretaris van ABS niet. “Door de grillige weersomstandigheden loopt het poten van de aardappelen twee weken achter op schema. Eind deze week zullen alle aardappelen in de grond zitten, maar zo laat planten kost opbrengst. Bovendien loopt het in onze buurlanden niet zo’n vaart. In de belangrijkste aardappel producerende landen (Nederland, België, Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië) wordt uitgegaan van een globale areaalstijging met vier procent.” Hoeveel het precies wordt, is nog niet duidelijk. Voor België hield NEPG bijvoorbeeld rekening met een toename van acht procent, en niet met plus 15 procent in Vlaanderen en naar schatting plus 10 procent in Wallonië. Officiële cijfers zijn ten zuiden van onze taalgrens nog niet vrijgegeven.

De belangrijkste reden waarom Depraetere gelooft dat de aardappelmarkt goed kan functioneren dit seizoen is de aantrekkende vraag. “De aardappelverwerkers op Vlaams grondgebied hebben meer aardappelen nodig omdat hun productiecapaciteit uitbreidde. Momenteel doen veel vraag en een beperkt aanbod de vrije marktprijzen van zowel Bintje als Fontane stijgen. Voorraden geraken uitgeput, wat een goed begin betekent van het nieuwe aardappelseizoen”, alsnog de ABS-voorman.

Meer info: Departement Landbouw en Visserij