Boerenbond en Natuurpunt clashen over bouw kippenstal

In Bierbeek maakt Boerenbond een principekwestie van een vergunning voor een stal die aangevochten wordt door Natuurpunt. Maarten en Vincent Van Schoonbeek zijn twee jonge boeren die een vergunningsaanvraag voor een vleesveestal in 2010 zeer omzichtig aanpakten. Ze kregen groen licht van alle overheidsinstanties, maar werden korte tijd later onaangenaam verrast door het nieuwe Vlaamse ammoniakbeleid. Voor hun nieuwe kippenstal kunnen ze dus niet anders dan uitwijken, maar Natuurpunt steekt stokken in de wielen door de “industrieel ogende stal” juridisch aan te vechten. In werkelijkheid gaat het om een kleine stal voor 4.800 biologische vleeskippen die vrije uitloop zullen genieten in een boomgaard. Het soort landbouw waarvan je zou denken dat Natuurpunt het omarmt, niet dus, en daarom is Boerenbond zo geërgerd. Reden van de groene onverzettelijkheid is dat de stal zou komen in een open landschap van glooiende akkers.

De gemiddelde leeftijd van een landbouwer in Vlaanderen is 55 jaar. Jonge mensen die uit het goede hout gesneden zijn en willen ondernemen in de sector zouden dus gekoesterd moeten worden. De broers Maarten en Vincent Van Schoonbeeck ervaren eerder het tegenovergestelde. Ten einde raad hebben ze met de hulp van Boerenbond de pers opgetrommeld om hun verhaal te kunnen doen. Op een akker aan de rand van het dorp hing een groot spandoek over een stapel strobalen. Het beeldt de kippenstal af die beide broers na de winter van 2016 in gebruik wilden nemen. Waarom ze vandaag niet zo ver staan, is een lang verhaal dat start bij de Europese natuurdoelstellingen en het bijbehorende ammoniakbeleid.

Vader Eugène Van Schoonbeek is akkerbouwer in het landelijke Bierbeek. Hij heeft zijn twee zonen altijd aangemoedigd om zelf hun weg te zoeken in de sector. Dat hebben Maarten en Vincent op een vindingrijke manier gedaan. Twaalf jaar lang hebben ze oesterzwammen geteeld in een oude, omgebouwde varkensstal. Op een nieuwe locatie werd in 2010 gestart met het houden van vleesvee. Maarten legt uit dat er aan de inplanting van de nieuwe stal veel overleg vooraf ging met de diverse overheidsinstanties, het Agentschap voor Natuur en Bos op kop. Zelf zagen ze vier potentiële vestigingsplaatsen, één daarvan had duidelijk de voorkeur van de overheid. Lang hebben ze niet onbezorgd van hun nieuwe stal kunnen genieten want in het najaar van 2014 kwam het bericht dat de ammoniakuitstoot van het vleesvee schadelijk is voor een natuurgebied in de buurt.

Regioconsulent Nick François van Boerenbond herinnert aan het grote boerenprotest in de Vlaamse wielerkoersen. We zijn op dat moment voorjaar 2015 en honderden veehouders reageerden vol ongeloof op de oranje en rode brieven die de toekomst van hun bedrijven hypothekeerden. Dwars door Bierbeek loopt een Natura-2000-gebied zodat ook in deze gemeente grond in landbouwgebruik verloren gaat en de ammoniakemissie van de plaatselijke veebedrijven omlaag moet. “Alle vergunningsplichtige activiteiten rond Natura 2000 worden beoordeeld op hun impact zodat er niet te veel stikstof neerslaat in het natuurgebied”, vat François de regelgeving samen. Ook de familie Van Schoonbeek kreeg een brief in de bus. De door de overheidsinstanties aangeraden vestigingsplaats deed hun vleesveebedrijf oranje kleuren vanwege de korte afstand tot het Natura-2000-gebied in Bierbeek. Meer dieren houden zit er op die locatie niet in want dat is vanwege de extra ammoniakuitstoot onvergunbaar.

“Op het moment dat de brief in de bus viel met het slechte nieuws voor het vleesveebedrijf hadden we net de oesterzwamkwekerij stopgezet”, herinnert Maarten zich. “Mijn broer en ik hebben nooit wat anders dan landbouw willen doen, maar wat precies, daarin waren we flexibel. De oesterzwammen zijn altijd regionaal afgezet, dus kwamen we met de korte keten in het achterhoofd op het idee van biologische vleeskippen. Zowel de consument als de verwerkende industrie zijn vragende partij voor dit soort kippen. Bij het vleesveebedrijf mocht geen kippenstal gebouwd worden, dus gingen we in de buurt op zoek naar een alternatief. Het perceel waar we hier staan, is onze eigendom en planologisch geschikt.” Regioconsulent François legt uit dat het om landschappelijk waardevol agrarisch gebied gaat. Anders dan in bouwvrij agrarisch gebied mag een landbouwer op zo’n plaats een nieuwe vestiging uit de grond stampen, maar hij moet daarbij wel rekening houden met de schoonheid van het landschap.

Maarten legt uit dat hij geen groot obstakel zag in die voorwaarde omdat het om een relatief kleine stal van 15 bij 40 meter zou gaan. Bovendien zou er rond de stal een appelboomgaard met hoog- en laagstambomen worden aangelegd. Die boomgaard komt er vanwege de vrije uitloop in de buitenlucht die biologische vleeskippen gedurende minstens één derde van hun leven genieten. Een kale vlakte vinden kippen maar niets zodat de bomen hen het veilige gevoel van beschutting zouden geven. Een win-winsituatie voor bedrijfsvoering en landschap, maar niet iedereen heeft dat zo begrepen. Maarten hield er rekening mee dat de buren kritisch zouden zijn vanwege de smalle toegangsweg. Gelet op de meer dan 100 bezwaarschriften waren ze dat effectief. Hun bezwaren waren volgens de jonge landbouwers niet onoverkomelijk vanwege de kleine bedrijfsgrootte. In de gangbare pluimveehouderij spreken we over bedrijven met 40.000 kippen en meer. Maarten en Vincent mikken daarentegen op een traag groeiende ‘meerwaardekip’ zodat ze met 4.800 dieren hun boterham kunnen verdienen. De drie vrachtwagentransporten per maand die dat met zich meebrengt, lijken niet onoverkomelijk.

Initieel weigerde de gemeente Bierbeek de bouwvergunning uit bezorgdheid voor de schoonheid van het landschap, maar de provincie Vlaams-Brabant leverde in beroep de bouw- en milieuvergunning wel af. Er werden afspraken gemaakt, onder meer inzake transport, zodat er geen conflicten optreden met de fietsers die gebruikmaken van de veldweg die op termijn zal veranderen in een ‘fietsostrade’ tussen Tienen en Leuven. De broers Van Schoonbeek meenden dat ze van start konden gaan, maar kregen dan via een advocatenkantoor te horen dat Natuurpunt bezwaar maakte. De procedure bij de Raad voor Vergunningenbetwistingen hadden de jonge landbouwers niet zien aankomen. Maarten wordt er moedeloos van: “Wij kunnen niet jarenlang procederen tegen een vzw die miljoenen euro’s subsidie krijgt. We begrijpen het niet want dit project staat mijlenver af van de intensieve landbouw die Natuurpunt bekampt. Het is de deputatie die haar beslissing moet verdedigen. Wij gaan niet tussenkomen in de procedure want dat is te duur. We hebben ons altijd al flexibel opgesteld, dus wellicht gaan we op zoek naar een alternatief maar we kunnen natuurlijk niet bezig blijven.”

Natuurpunt heeft recent de kaap van 100.000 leden gerond. Maarten vraagt zich af of de leden akkoord gaan met het verzet van hun organisatie tegen biologische kippenkweek. “Onze vraag aan Natuurpunt is waar dit soort projecten wel nog mogen.” Alvast niet in landschappelijk waardevol agrarisch gebied, leert het persbericht dat Natuurpunt uitstuurde nog voor de persconferentie van Boerenbond afgelopen was. Ook Hugo Abts van Natuurpunt Oost-Brabant verklaarde via de diverse media dat de bouw van een stal het ongerepte landschap verstoort. Het verzoekschrift motiveert dat de waarde van het open akkerlandschap niet onderschat mag worden. Verzoekende partij Natuurpunt Oost-Brabant verwacht van de deputatie dat die een verscherpte esthetische toets uitvoert vanwege de ruimtelijke bestemming als ‘landschappelijk waardevol’. Dat is naar verluidt niet gebeurd.

Natuurpunt pleit voor een andere aanpak bij de inplanting van nieuwe stallen, niet alleen in Bierbeek maar ook in de rest van Vlaanderen. De organisatie zou graag zien dat landbouwers bestaande boerderijen overnemen en verbouwen in plaats van open ruimte aan te snijden voor nieuwe stallen. Want ondanks het feit dat er steeds minder landbouwers zijn, wordt er voortdurend bijgebouwd op het platteland, in gebieden die aangeduid zijn voor de landbouw. Reconversie van oude bedrijfsgebouwen heeft volgens Natuurpunt een bijkomend voordeel. Zo vermijd je problemen met zonevreemde activiteiten in oude hoeves die de druk op landbouwgrond vergroten.

Waar Boerenbond een onderscheid maakt tussen bouwvrij agrarisch gebied en landschappelijk waardevol agrarisch gebied maakt Natuurpunt dat duidelijk niet. Volgens de familie Van Schoonbeek plaatst hen dat in een onmogelijke situatie. “Ooit hebben we een varkensstal omgebouwd tot oesterzwamkwekerij maar die stal ligt te dicht bij de buren. De nieuwe kippenstal in een oude boerderij vestigen, is minder eenvoudig door de twee hectare vrije uitloop die we nodig hebben voor de kippen. Dat maakt de meeste (varkens- en kippen)stallen ongeschikt. Bovendien kunnen we niet ver uitwijken in onze zoektocht naar een geschikt bedrijfsgebouw want we moeten het vleesvee hier in Bierbeek blijven verzorgen.” Woordvoerder van Boerenbond Anne-Marie Vangeenberghe wijst ook op de nadelen van oude boerderijen. “Oude bedrijfsgebouwen zijn ongeschikt vanwege de strenge wettelijke eisen, bijvoorbeeld inzake ammoniakuitstoot. De wetgeving verstrengt voortdurend. Je mag als landbouwer al blij zijn als je 20 jaar voort kan met een nieuw gebouwde stal.”