Europese Green Deal zaait verdeeldheid

Er hangt een Vlaams-Belgische politieke rel in de lucht, omdat premier Sophie Wilmès de ogen gesloten heeft voor het Vlaamse protest tegen de toewijzing van het Europese geld van de Green Deal. Dat de frustratie aan beide kanten hoog oploopt, ondervond de Europese Commissie de voorbije weken. Ze legde de verdeling vast van het nieuwe potje klimaatgeld van 7,5 miljard euro voor vervuilde en arme regio’s. Het welvarende en steenkoolvrije België krijgt slechts 68 miljoen euro uit dat transitiefonds. Maar vooral het feit dat niet Antwerpen, maar Wallonië dat geld opstrijkt, kon volgens de Vlaamse minister van Klimaat Zuhal Demir niet door de beugel. Ook Vlaams minister-president Jan Jambon liet in een brief weten verbaasd te zijn over de geplande verdeling van het Europese klimaatgeld.

De Europese coördinatie in België draait vierkant en dat gaat niet onopgemerkt voorbij in de Europese instellingen. Er zijn twee incidenten geweest. De N-VA plaatste al vraagtekens bij de onderhandelingen over de Europese meerjarenbegroting, waarin de Belgische premier in lopende zaken, Sophie Wilmès (MR), zonder duidelijk mandaat toegeeflijk was om elk jaar 1,2 miljard euro meer bij te dragen aan de Europese Unie. En nu is commotie ontstaan over de verdeling van het klimaatgeld, waarover Vlaams minister-president Jan Jambon een boze brief heeft geschreven aan Europees Commissievoorzitster Ursula von der Leyen.

“Dit is geen Green Deal maar een Mean Deal voor Vlaanderen”, besloot minister van Klimaat Zuhal Demir eerder. "Steenkoolland Polen krijgt twee miljard euro groene fondsen en wij maar 68 miljoen, terwijl wij veel minder vervuilend zijn.” Die 68 miljoen vloeit ook bijna volledig naar de provincie Henegouwen. In een visienota die de Vlaamse regering afgelopen vrijdag opstelde staat dat zij vreest dat ‘landen die draaien op steenkool, bruinkool of andere vervuilende energieproductie een groot voordeel krijgen, terwijl landen die hun steenkoolcentrales hebben gesloten en inzetten op technologie en innovatie om hun uitstoot te verminderen, zoals Vlaanderen, worden benadeeld.’

Volgens insiders is zenuwachtigheid over de economische voetafdruk van de Green Deal begrijpelijk, maar is het ‘hoogst uitzonderlijk’ dat een regio de Commissie aanschrijft. Europa spreekt alleen met lidstaten. "Dit geeft aan dat Vlaanderen alvast niet vertrouwt in zijn onderhandelingspositie in eigen land", klinkt het.

Het geld dat nu verdeeld komt, komt uit het zogenaamde Fonds voor Rechtvaardige Transitie. Dat fonds moet kwetsbare regio’s en werknemers helpen bij de omschakeling naar een klimaatneutraal Europa tegen 2050, de hoofddoelstelling van de hele Green Deal. Klimaatexperts menen evenwel dat Vlaanderen hier dan mogelijk op het verkeerde fonds mikt. "Het Fonds voor Rechtvaardige Transitie is voor de armste en meest vervuilde landen", benadrukt Mathias Bienstman van de Bond Beter Leefmilieu. "Vergelijk het met de Europese fondsen die Limburg kreeg om de steenkoolindustrie uit te doven. Nu als rijke regio die al lang niet meer op steenkool draait, smeken om meer uit dit fonds te krijgen, is als bedelen om een leefloon voor een ingenieur die bij een groot bedrijf werkt."

“Het lijkt het voor een geïndustrialiseerde regio als Vlaanderen slimmer om in te zetten op het Innovatiefonds, dat in de Green Deal voorzien is voor de industrie”, denkt Mathias Bienstman. “Door die klimaatneutraal te maken, garanderen we net onze welvaart.” Als hoog geïndustrialiseerde regio die een van de grootste havens herbergt, maakt Vlaanderen zeker kans om uit dat fonds grote sommen binnen te rijven.

"Die 68 miljoen uit het hulpfonds voor achtergestelde regio's zijn peanuts in vergelijking bij de 10 miljard in het Innovatiefonds", zegt een bron bij de Commissie aan de krant De Morgen. "De haven van Antwerpen is geknipt om met grote projecten die groene miljarden binnen te halen. Bovendien is Vlaanderen een kennisregio. Nu HORIZON 2020, het Europese onderzoeksfonds, in de Green Deal vervat zit, zijn ook daar groene fondsen te verzilveren."

De Europese Commissie benadrukte ondertussen dat het fonds bedoeld is voor de Europese regio's die de minste mogelijkheden hebben om de overgang naar klimaatneutraliteit zelf te kunnen dragen. "Het is ook nuttig om aan te stippen dat de industriële sector meer dan 13.000 mensen tewerkstelt in Henegouwen", klinkt het. "Het doel van het fonds is om diegenen te helpen die de hulp het meest nodig hebben, dat is de logica achter het voorstel. Maar het gaat uiteraard om een voorstel van de Commissie, en met België zullen we nu net als met de andere lidstaten een discussie voeren over hoe de fondsen verdeeld moeten worden." Tegen volgend jaar moeten nationale transitieplannen op tafel liggen om de omschakeling te maken naar een koolstofvrije economie.