In de bres tegen boerenstress

Maar liefst 48 procent van de landbouwers geeft aan dat hun job hen mentaal uitput. Dat blijkt uit een onderzoek van het Vlaams landbouwonderzoeksinstituut ILVO, dat de eerste tussentijdse resultaten bekend maakt naar aanleiding van de Werelddag voor Geestelijke Gezondheid op 10 oktober. Opvallend is dat landbouwers meestal niet op zoek gaan naar hulp. Vrouwenvereniging KVLV wil het taboe doorbreken en zet het thema hoog op de agenda.

Financiële moeilijkheden, onzekerheid over de productie of prijs, grillige weersomstandigheden, het negatieve imago van de landbouw, de zwakke positie van de boer in de keten… “Het is vaak de combinatie van verschillende stressfactoren die heel zwaar doorweegt met als resultaat dat boeren zich mentaal uitgeput voelen”, vertelt ILVO-onderzoekster Lies Messely aan Radio 1. “We hadden al een aantal signalen opgevangen vanuit de sector. Maar dat het zo erg zou zijn, wisten we natuurlijk niet op voorhand.”

 

ILVO lanceerde in juni 2019 een oproep naar landbouwers om deel te nemen aan het onderzoek ‘Ongezonde stress in de landbouw’. KVLV, Groene Kring en Boeren op een Kruispunt ondersteunden de oproep in hun kanalen. Tegelijk vertrok er ook een algemeen enquêteformulier over het thema naar de 650 landbouwers van het bestaande landbouwmonitoringsnetwerk, een vaste groep boeren die bereid zijn om hun bedrijfsgegevens te delen met onderzoekers. Meer dan 80 landbouwers of gezinsleden meldden zich aan voor een vertrouwelijk één-op-één of een groepsgesprek. Ondertussen zijn er negen focusgroepen met hen gehouden, en zijn alle geplande individuele interviews gebeurd.

 

“Wat ons interesseert, zijn de verhalen achter de cijfers”, zegt Messely. “Vaak gaat het om factoren waar de boeren zelf geen invloed op hebben. Wat veel terugkomt, is een gevoel van onmacht en van niet gewaardeerd worden voor het harde werk. Dat vertaalt zich zowel in de prijs als in het soms negatieve imago van de sector.” Omdat werk en privé in deze sector sterk verweven zijn, hebben deze klachten niet alleen impact op de boer(in) zelf, maar op het hele gezin, zo blijkt uit de gesprekken.

 

Wanneer ze toch de stap zetten om hulp te zoeken, blijkt het niet evident om de juiste hulp te vinden. Slechts 1 op de 3 komt goed terecht. De kostprijs en de beschikbaarheid van professionele hulp vormt voor velen een drempel. “Er zijn nog een aantal barrières om hulp in te roepen”, weet Messely. “Soms weigeren ze het zelf, uit schaamte, angst of onmacht. Ze vinden dat het hun probleem is dat ze zelf moeten oplossen. Maar we zien ook dat ze niet de juiste kennis hebben over de bestaande hulpkanalen. Binnen de landbouwsector heerst ook een sterk taboe rond mentale klachten waardoor het moeilijk is om er open over te spreken.”

 

Al is er de laatste jaren steeds meer aandacht voor de problematiek. Alle landbouworganisaties scharen zich achter dit onderzoek en KVLV maakt er werk van om de praatcultuur te stimuleren, het belang van zelfzorg te benadrukken en onderneemt acties om de veerkracht te verhogen. In het Vlaamse regeerakkoord staat expliciet opgenomen dat de werking van Boeren op een Kruispunt blijft behouden. Landbouwers kunnen bij de hulporganisatie terecht voor begeleiding en advies.