"Inkomen Fairtrade-boer moet omhoog"

De arbeider op een Fairtrade-bananenplantage verdient niet meer dan de arbeider die op een niet-Fairtrade plantage werkt. Tot die verrassende conclusie kwam de Universiteit Wageningen die op vraag van Fairtrade zelf onderzoek deed op bananenplantages in Ghana, Colombia en de Dominicaanse Republiek. In totaal werden 33 Fairtrade-plantages onderzocht. Wel ontvangt de Fairtrade-boer meer voordelen in natura zoals betere huisvesting en scholing. 

In totaal ondervroegen onderzoekers van de Universiteit Wageningen 1.100 werknemers over hun werk- en leefomstandigheden en hun ervaringen met Fairtrade. Per land werden ook diepte-interviews afgenomen. De resultaten werden vergeleken met de werk- en leefomstandigheden op gelijkaardige niet-Fairtrade-plantages. Daaruit blijkt dat er qua loon amper verschillen te noteren vallen, wat opvallend is voor een label dat van een eerlijke prijs voor de boer zijn hoofdprioriteit heeft gemaakt.

Maar dat hij er geen enkel voordeel aan overhoudt, blijkt te kort door de bocht. Qua loon is er namelijk geen verschil, maar wel wat de voordelen in natura betreft. En die leveren een flinke besparing op voor de werknemer, zo blijkt. De extra Fairtrade-premie wordt namelijk gebruikt voor proper water, een behoorlijke lunch op de plantage, een betere huisvesting, bijscholing voor de arbeiders en studiebeurzen voor hun kinderen, zegt het onderzoek. Positief, maar is dat genoeg?

“Het zijn de arbeiderscomités op de plantages zelf die bepalen wat ze doen met het extra geld dat voor Fairtrade-bananen wordt betaald”, aldus Raf Van Den Bruel van Fairtrade-België. “Die voordelen in natura verhogen ook de levensstandaard. Maar we beseffen bij Fairtrade heel goed dat dit niet genoeg is. De arbeiders krijgen een loon dat minstens het minimumloon is, maar eigenlijk is dat niet voldoende voor een behoorlijk leven. Daarom is een nieuw concept uitgewerkt, de living wage. Dat is een inkomen dat ook toelaat om te sparen, om iets extra's te doen, bijvoorbeeld ontspanning. Tegen 2020 willen we de kloof dichten.”

In 2014 toonde een impactstudie bij de familiale bananenboeren in Colombia aan dat het inkomen van de Fairtrade-boeren met 34 procent was gestegen. “Maar ook dat moet omhoog', zegt Van Den Bruel. “De familiale boeren investeren de Fairtrade-premie vooral in hun eigen bedrijf, om de productie en de kwaliteit van de bananen te verbeteren. Dit jaar waren er problemen door El Niño maar we stellen vast dat die kwaliteitsverbetering er wel degelijk is.”

Fairtrade heeft de ambitie om tegen 2020 zijn impact op het inkomen van de boer verder te verhogen: “De minimumprijs voor bananen is belangrijk. Maar ook de risicospreiding. Tussen koper en verkoper worden afspraken gemaakt over wie het risico draagt, bijvoorbeeld bij mislukte oogst. Voor het inkomen is het belangrijk dat de boer niet alleen dat risico moet dragen. En het is belangrijk dat een zo groot mogelijk deel van de bananen die een boer produceert, ook echt als Fairtrade-bananen verkocht kunnen worden.”