"Interventievoorraden kunnen nog jaren op markt wegen"

Maar liefst 428.000 ton melkpoeder is er in heel de Europese Unie uit de markt genomen om de zuivelmarkt te ontlasten. Van alle Europese landen heeft België de grootste gesubsidieerde voorraad liggen. Zo ligt in een opslagplaats van de Antwerpse Waaslandhaven maar liefst 22.000 ton melkpoeder die de Vlaamse overheid in opdracht van de Europese Commissie opkocht. “Het kan nog jaren duren voor deze voorraad helemaal weggewerkt is”, zegt het Departement Landbouw en Visserij aan De Tijd. Tijdens de crisis van 2009 duurde het tot 2012 vooraleer alle rekken weer leeg waren.

In de Europese Unie ligt momenteel 355.000 ton mager melkpoeder opgeslagen in handen van de overheid, het hoogste peil in een kwarteeuw. Daarnaast subsidieert Europa ook nog eens de opslag van melkpoeder door private spelers. De zuivelproducenten of -handelaars blijven dan eigenaar van het melkpoeder, maar ze krijgen van de overheid een vergoeding voor de opslagkosten om hun poeder een aantal maanden uit de markt te nemen om die zo te ontlasten. Op die manier, in de zogenaamde private opslag, ligt in Europa nog eens 73.000 ton gestockeerd. Publiek en privaat samen bedraagt de melkpoedervoorraad 428.000 ton. Dat is de grootste gestockeerde melkplas in 30 jaar tijd, schrijft De Tijd.

De krant vindt het ironisch dat dit eigenlijk het gevolg is van een eigen beslissing die de EU heeft genomen om de vrije markt te laten spelen door in april vorig jaar de melkquota af te schaffen. “Voor het eerste in 30 jaar mochten Europese boeren zoveel melk produceren als ze zelf wilden. Het gevolg laat zich raden: de boeren investeerden massaal in extra stallen en koeien, de melkproductie schoot omhoog waardoor een overaanbod ontstond en de melkprijs in twee jaar tijd nagenoeg halveerde. Ondertussen zette een terugval in de Chinese vraag en het Russische handelsembargo de zuivelmarkten verder onder druk”, luidt het.

Daardoor kwam het interventiemechanisme van de Europese Unie in gang. Sinds augustus 2015 kocht Europa melkpoeder op. De lidstaten voeren dit uit, maar Europa draait op voor de kosten. Opvallend is dat in België het meeste melkpoeder ligt opgeslagen: 67.000 ton in handen van de overheid en 13.000 ton gesubsidieerde private opslag. Daarmee is ons land goed voor 19 procent van de totale Europese gesubsidieerde melkplas. “België telt nochtans niet meer of minder overproductie dan elders”, zegt Renaat Debergh van de Belgische Confederatie Zuivel (BCZ). “Wel zijn onze zuivelbedrijven relatief klein en wendbaar waardoor ze als één van de eersten begonnen in te tekenen op de overheidsorders.”

Bovendien weigeren sommige buitenlandse spelers ook principieel om deel te nemen aan de overheidsprogramma’s omdat er extra administratie bij komt kijken. “In België werd al gauw geoordeeld dat het interessanter was om aan de overheid te verkopen dan aan de lagere prijzen op de markt”, aldus Debergh. Bovendien wordt deze maatregel ook gecontesteerd. Enerzijds legt hij wel een bodem in de markt, maar anderzijds moet dat melkpoeder ooit weer verkocht worden waardoor dit de prijzen nog lange tijd kan drukken. Dat weet ook het Departement Landbouw en Visserij. Tijdens een vorige crisis, in 2009, duurde het tot 2012 vooraleer alle voorraden terug verkocht waren.

Sinds midden augustus zijn de zuivelmarkten wat aan het herstellen. Daarom startte de Europese Commissie vorige vrijdag met de verkoop van een eerste lading melkpoeder. Maar het afbouwen van de voorraad wordt een moeilijke evenwichtsoefening. Maar liefst 428.000 ton melkpoeder moet beetje bij beetje terug op de markt gebracht worden zonder de prijzen opnieuw de dieperik in te duwen. Boerenbond is echter van oordeel dat de afbouwoperatie te vroeg komt. “De Commissie zou beter nog een paar maanden wachten. Het herstel van de zuivelmarkt is nog te pril. De melkveehouders raakten maandenlang niet uit de kosten en nu het eindelijk wat beter gaat, hangt dit als een zwaard van Damocles boven hun hoofd”, zegt rundveespecialist Roel Vaes.

Nu Europa de voorraden opnieuw begint te verkopen, moet ook blijken of de hele operatie de belastingbetaler geld kost of niet. Wanneer de poedervoorraden met meerwaarde verkocht kunnen worden, kan de overheidsinterventie de Europese begroting zelfs geld opleveren. Tijdens de vorige crisis betaalde Europa bijvoorbeeld 61 miljoen euro voor het opkopen van mager melkpoeder. Maar toen de markt in de daaropvolgende drie jaar weer aantrok, kon de EU haar voorraden voor 89 miljoen euro van de hand doen. De private opslag kostte de EU in 2009 en 2010 23 miljoen euro. De Tijd berekende dat deze interventiepiek de Europese begroting netto vijf miljoen euro opleverde.