Milieubeweging ziet in mestfraude falend landbouwbeleid

Enkele uren voor de stemming van het nieuwe mestactieplan in het Vlaams Parlement publiceerde De Standaard nog een opiniestuk van de milieubeweging. Laurens De Meyer (Bond Beter Leefmilieu), Bart Vanwildemeersch (West-Vlaamse Milieufederatie) en Freek Verdonckt (Natuurpunt) zeggen niet verrast te zijn door de mestfraude. Lessen die je daar volgens hen uit kan trekken, is dat het leefmilieu de rekening betaalt indien de pakkans klein is en de boetes niet in verhouding staan tot de gemaakte winst. “Boeren die het wel goed doen, krijgen een deel van de rekening en de burger de rest. Die laatste zal opdraaien voor de hogere zuiveringskosten van drinkwater, en uiteindelijk ook voor de boete die Europa ons dreigt op te leggen.” De oplossing moet volgens hen net zozeer van het landbouwbeleid komen als van het mestbeleid.

De Standaard onthulde dat het gps-signaal waarmee een mesttransport gevolgd wordt, geen uitsluitsel verschaft over het al dan niet lossen van de lading bij de mestverwerkingsinstallatie. De landbouworganisaties bestempelen dat als het gesjoemel van enkelingen die het verbrodden voor de sector. Zij verwachten van de Mestbank dat dit door strenge handhaving schier onmogelijk wordt gemaakt. Het AGR-GPS-systeem dat de controleurs bijstaat in hun werk is een onmisbaar instrument in de handhaving van het mestbeleid. Op het terrein kunnen maar 1 op de 200 mesttransporten gecontroleerd worden. “Het gps-systeem laat toe om op een efficiënte manier een veel groter aantal controles te kunnen uitvoeren”, verklaart Bart De Schutter, afdelingshoofd van de Mestbank, aan Kanaal Z. Gelet op de slagkracht van een organisatie als Boerenbond zegt hij op de landbouworganisaties te rekenen om te sensibiliseren en informeren.

Van het nieuwe mestactieplan verwachten zowel overheid als sector dat fraude daardoor sneller boven water komt. De milieubeweging tilt veel zwaarder aan de recente onthullingen. Zij leiden er het falen van het mestbeleid uit af. Dat mestbeleid kreeg mestverwerking als hoeksteen want het liet grondloze veebedrijven toe om te groeien. Aan een hoge kostprijs weliswaar, en dat keert zich volgens de beleidsmedewerkers van Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt en de West-Vlaamse Milieufederatie tegen de sector wanneer bijvoorbeeld de varkensprijs ineenstort. “Omdat een boer zijn stal en voeder sowieso moet afbetalen, bepaalt het gesjoemel met de mestafzet voor sommigen het verschil tussen een faillissement en nipt overleven. De verwerking van mest kost per varken zo'n 16 euro. Als de pakkans uiterst klein is en boetes niet in relatie staan tot de gemaakte winst, dan is bij sommigen de rekening gauw gemaakt.”

Daarom zijn ze niet verrast door de mestfraude. Laurens De Meyer, Bart Vanwildemeersch en Freek Verdonckt schrijven in De Standaard: “De fraude is de zoveelste uitwas van een mestbeleid dat het systeem niet wil bijsturen. Dat de waterkwaliteit niet verbetert – en zelfs verslechtert – lijkt wel bijzaak. Ook het zesde mestactieplan pakt de bron van het probleem niet aan. Met meer gps-trackers op mesttransporten hoopt men de fraude te bestrijden in plaats van te voorkomen. Maar de controleurs van de Mestbank zijn nu al overbevraagd, en er komen geen extra middelen. Bovendien leidt controle niet per se tot sanctionering, zelfs bekende overtreders ontlopen vaak hun straf.”

De conclusie is volgens hen niet dat alle boeren fraudeurs zijn, wel dat het mest- en landbouwbeleid op hun grenzen botsen en dringend op een andere leest moeten worden geschoeid, “in het belang van de waterkwaliteit én de boer”. Een MAP6 bis dat het systeem wil bijsturen, achten ze eigenlijk vandaag al nodig. “Het moet worden geflankeerd door een landbouwbeleid dat de toegevoegde waarde weer naar de landbouwer laat gaan. En waarbij Europese en Vlaamse landbouwsubsidies naar verdienmodellen gaan die zorg voor bodem en water en herstel van biodiversiteit kunnen koppelen aan een waardig inkomen voor de boer. Dan valt ook de verleiding weg om buiten de lijntjes te kleuren.” De goedkeuring van MAP6 zouden ze in dat opzicht een gemiste kans vinden om het mest- en ruimer het landbouwbeleid te hervormen en out of the box na te denken over de Vlaamse invulling ervan.