Obesitas bevordert opslag hormoonverstorende stoffen

Een nieuwe internationale studie die in het vakblad Jama Pediatrics verscheen, bevestigt dat meisjes gemiddeld een jaar vroeger borstjes krijgen dan veertig jaar geleden. “Maar dat is niét puberen”, zeggen endocrinologen Jean De Schepper (UZ Brussel) en Martine Cools (UZ Gent). “Meestal speelt obesitas een rol”, zegt De Schepper. “Het gaat dan om een opstapeling van vet op de borstkas.” En vet slaat heel wat stoffen op, ook hormoonverstorende stoffen. “En die vind je nu vaker in onze omgeving dan vroeger. Het gaat bijvoorbeeld om chemicaliën die bijvoorbeeld in plastic verpakkingen zitten, in verf of cosmetica, of in gewasbeschermingsmiddelen die in de landbouw gebruikt worden.”

‘Dokter, mijn dochter is zeven en ze krijgt al borstjes.’ Artsen krijgen vaker dan vroeger ouders over de vloer die ongerust zijn dat hun dochter te vroeg ‘pubert’. En een internationale studie lijkt dat ook te bevestigen: meisjes krijgen gemiddeld een jaar vroeger borstjes dan veertig jaar geleden. In Europa ligt het gemiddelde nu tussen de 9,5 en 10,5 jaar. Het lichaam van een meisje verandert dus effectief sneller dan vroeger. “Maar dat is niét puberen”, zeggen endocrinologen Jean De Schepper (UZ Brussel) en Martine Cools (UZ Gent).

“Het begin van de eerste maandstonden ligt in ons land al veertig jaar onveranderd op gemiddeld dertien jaar”, zegt Jean De Schepper. “Daar verandert dus niets. Wel krijgen we vaker dan vroeger ongeruste ouders over de vloer. Maar even vaak moeten we hen zeggen dat het vals alarm is. Behalve borstvorming is er geen ander effect: geen verhoogde aanmaak van vrouwelijk hormoon, bijvoorbeeld.” Waaraan ligt die vroegere borstvorming dan? “Meestal speelt obesitas een rol. Het gaat dan om een opstapeling van vet op de borstkas.”

Ongeveer één op de vijf kinderen in ons land kampt vandaag met overgewicht. Dat cijfer ligt veel hoger dan vroeger. “Van vetweefsel is ook geweten dat het heel wat stoffen opslaat”, zegt Martine Cools. “Dus ook hormoonverstorende stoffen die je nu vaker dan vroeger in onze omgeving vindt, kunnen de oorzaak zijn.” Het gaat dan om chemicaliën die bijvoorbeeld in plastic verpakkingen zitten, in verf of cosmetica, of in gewasbeschermingsmiddelen die in de landbouw gebruikt worden.

Vermoedelijk heeft die opstapeling dus ook een invloed op de vorming van borstweefsel. Dat klinkt onheilspellend, maar is het dat ook? “Die meisjes zijn voor alle duidelijkheid niet ziek”, zegt Martine Cools. “Wat de effecten op lange termijn zijn op iemands individuele gezondheid, weten we nog niet goed. Het is wel zorgwekkend dat het de fysieke impact toont van twee maatschappelijke problemen: obesitas en hormoonverstorende stoffen in ons milieu.”

En de puberteit zelf - groeispurt, maandstonden, oksel- en schaamhaar - lijkt dus niet te veranderen tegenover vroeger. Al zijn er voor Vlaanderen weinig concrete statistieken. Daar komt binnenkort verandering in. De Vlaamse overheid voert op dit moment een grote analyse uit op basis van de gegevens die de CLB's aanleveren over de medische onderzoeken van schoolkinderen. “Het is de eerste keer dat er zo'n grondige analyse wordt gedaan”, zegt Katelijne Van Hoeck van de Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging Jeugdgezondheidszorg. “Het zal inzicht geven in de groei van kinderen, in de evolutie van hun gewicht en in de leeftijd waarop de puberteit intreedt.”