"Ook aardappelverwerking moet contracten nakomen"

Niet alleen de aardappeltelers ondervinden nadelen van de droogte, ook voor de andere schakels in de keten kan de financiële schade oplopen. Dat zegt Romain Cools, secretaris van Belgapom, de federatie van de aardappelhandel en -verwerking, in een reactie op de vraag van landbouworganisatie ABS om de droogte als overmacht te erkennen. Cools wijst erop dat ook de handel en industrie contractuele verplichtingen hebben die moeten nagekomen zonder dat ze op het principe van ‘overmacht' een beroep kunnen doen.

Volgens Belgapom is het duidelijk dat de huidige weersomstandigheden uitzonderlijk zijn. “Dat is ook het geval in de aardappelsector en de stelling dat er financiële schade zal zijn voor de telers, gaat ook op voor de andere schakels in de keten. Wanneer handel en industrie hun contractuele verplichtingen moeten nakomen, zullen zij verplicht zijn om op de vrije markt aardappelen bij te kopen tegen wellicht hoge prijzen”, klinkt het. Al vindt de sectorfederatie wel dat ABS te kort door de bocht gaat om te stellen dat de ramp van die aard is dat er geen aardappelen voorhanden zijn.

“De actuele problemen situeren zich vooral bij de vroege aardappelen. Voor de bewaaraardappelen, die gerooid worden vanaf september en die kunnen opgeslagen worden voor de rest van het seizoen, is het nog te vroeg om een definitieve uitspraak te doen. Zolang het aardappelloof nog groen is, kan er nog groei optreden”, reageert Romain Cools. Al is het volgens hem wel duidelijk dat hoge rendementen stilaan uitgesloten zijn. “Langs de andere kant is de variëteit Fontane in ons land uitgegroeid tot de belangrijkste aardappelvariëteit en die is net vrij droogteresistent. Alles hangt af van wanneer het begint te regenen vooraleer we definitief uitspraken kunnen doen”, luidt het.

De vroege aardappelen, goed voor tien procent van het totale aardappelareaal, worden vooral gecontracteerd via kilo- of tonnencontracten. “Daarbij engageert de teler zich ten opzichte van zijn koper, de handel of de industrie, om een bepaald tonnage aardappelen te leveren op een bepaald moment tegen een bepaalde prijs. De teler zorgt dat hij voldoende areaal heeft gepoot om naast het te leveren volume ook een deel vrije aardappelen te hebben, die op de vrije markt kunnen verkocht worden. Deze vrije markt biedt traditioneel hoge prijzen bij een lage productie en lage prijzen bij hoge opbrengsten”, licht Cools het systeem toe dat al jaren wordt toegepast in de Belgische aardappelsector.

Volgens Belgapom is het aan de professionele teler om alles in het werk te stellen, “als een goede huisvader”, om de gecontracteerde hoeveelheid aardappelen te leveren. “Dit houdt ook in dat eventueel een beroep moet gedaan worden op beregening van de percelen. Dit is echter een vrije keuze van de teler en dit wordt niet contractueel opgelegd”, klinkt het. Romain Cools ziet wel dat sommige telers hun contract zullen kunnen nakomen en anderen een beroep willen doen op overmacht.

“Omgaan met contractuele overeenkomsten op deze wijze is weinig correct. Gedurende het seizoen 2017-2018 zijn de afnemers ook hun contracten nagekomen, terwijl er voldoende aardappelen op de vrije markt beschikbaar waren aan uitzonderlijk lage prijzen. Ook zij hebben alles in het werk gesteld om hun overeenkomsten na te komen”, stelt hij. Cools ziet ook een mogelijk “pervers neveneffect”. “Wanneer kopers telers omwille van overmacht vrijstellen van leverplicht zou dit ertoe kunnen leiden dat diezelfde aardappelen via de vrije markt aan absolute recordprijzen bij dezelfde telers te koop worden aangeboden.”

Belgapom wijst ook op het feit dat de Vlaamse landbouworganisaties er bij de overheid hebben op aangedrongen om het rampenfonds te activeren. “Mocht het onderzoek terzake aantonen dat de huidige weersomstandigheden een uitzonderlijk karakter hebben, dan kunnen telers genieten van een vergoeding uit dit fonds. De andere schakels in de keten worden hiervan uitgesloten”, aldus de sectorfederatie.

“Maar dat betekent niet dat onze leden niet bereid zijn om het contractuele kader voor de aardappelteelt tegen het licht te houden en nieuwe afspraken voor een duurzame aardappelteelt van de toekomst uit te werken. Maar de afspraken van het heden kaderen in een lange traditie, waarbij operatoren zelf keuzes kunnen maken tussen de vrije, contractuele of termijnmarkt of zelfs een aardappelpool. Onderweg de spelregels wijzigen maakt evenzeer een einde aan dit verhaal”, stelt Romain Cools die er ook op wijst dat de hele keten een initiatief heeft genomen om een brancheorganisatie voor de aardappelsector op te richten die de toekomst van de keten verder kan uittekenen.