Personeel kan knelpunt vormen in voedselvoorziening

Ongerustheid over de voedselvoorziening is er in de land- en tuinbouw en de voedingsindustrie niet, wat wel roet in het eten kan gooien, is het gebrek aan personeel. “De overheid moet ons personeel evenveel prioriteit geven als het zorgpersoneel om de productie ook bij een crisis op peil te houden”, klinkt het in De Tijd. De krant klopte aan bij elke subsector om zicht te krijgen op de uitdagingen waar elk van hen tegen aan kijkt.

Als het tijdens deze coronacrisis over de voedselvoorziening gaat, denken heel wat mensen en vooral ook de media vaak niet verder dan de supermarkten. Soms wordt de verwerkende industrie al eens vernoemd, maar helemaal vergeten lijkt de land- en tuinbouwsector. Nochtans is het absoluut noodzakelijk dat al deze schakels kunnen blijven werken om onze voedselvoorziening te kunnen garanderen. In dat kader riepen de landbouworganisaties en de federatie van de voedingsindustrie Fevia de regeringen in ons land gisteren al op om de agrovoedingssector te erkennen als sector van essentieel belang.

Intussen kwam er verlossend nieuws van op het federale front. Daar heeft de regering een lijst aangemaakt met prioritaire sectoren die ten alle tijden werkzaam moeten kunnen blijven. Land- en tuinbouw staat intussen op die lijst, net zoals alle mogelijke grondstoffenleveranciers en afnemers van land- en tuinbouw. Maar ook dierenartsen, leveranciers van fyto en plantgoed en herstellers van landbouwmachines worden hierbij gerekend, hebben de landbouworganisaties hun leden-landbouwers intussen laten weten.

Vlaams minister van Economie en Landbouw Hilde Crevits heeft op haar beurt laten weten dat ze wil bekijken of mensen die in tijdelijke werkloosheid zitten, dit kunnen combineren met seizoensarbeid. “Dat kan helpen om personeelsproblemen in bepaalde landbouwsectoren aan te pakken”, stelt ze. De minister heeft de VDAB gevraagd om een platform te creëren waar tijdelijk werkloze mensen zich kunnen registreren om als seizoensarbeider aan de slag te gaan. “Maar of de combinatie is toegestaan, moet nog worden beslist”, beklemtoont ze.

De Tijd informeerde bij de diverse sectoren om te bekijken waar er de komende weken mogelijk knelpunten komen in voedselvoorziening:

Zuivel

De zuivelindustrie ziet de vraag in eigen land sterk toenemen, maar tegelijk valt de vraag van de horeca weg. “We hebben nog drie weken stock en nog voor drie weken ingrediënten en verpakkingen”, zegt Peter Grugeon, de CEO van zuivelverwerker Inex. “Vandaag loopt alles zoals het hoort, maar als de grenzen dichtgaan, kan snel een tekort dreigen. Melk heeft een verpakking nodig en daarvoor zijn wij afhankelijk van Duitsland en Frankrijk, net zoals voor een aantal technische onderdelen”, benadrukt de Inex-CEO. Volgens hem is de grootste uitdaging op dit moment om de juiste verpakkingen bij de juiste klant te krijgen.

Naast verpakkingen, heeft de zuivelindustrie ook personeel nodig. Want ook al is de sector sterk geautomatiseerd, er zijn wel operatoren nodig om de lijnen te bedienen. Die hebben dus een kritieke functie. “We zijn uit voorzorg mensen intern aan het opleiden”, vertelt woordvoerder Kathleen De Smedt. “Vandaag zien we dat middenmanagers getraind worden tot operator en dat mensen spontaan hun verlof intrekken. Alles draait op dit moment vlot, maar we houden alle scenario’s open”, klinkt het nog.

Groenten en fruit

In een gesprek met VILT laat BelOrta, de grootste groente- en fruitveiling van ons land, weten dat de vraag naar verse groenten en fruit gestegen is. “Er is voldoende product en we doen er alles aan om dit zo snel mogelijk tot in de supermarkt te krijgen. Maar om de supply chain in gang te houden, is het op dit moment alle hens aan dek”, zegt Jo Lambrecht, manager sales & marketing bij BelOrta. Hij ziet de bevoorrading van verse groenten en fruit niet in de problemen komen zolang de land- en tuinbouwbedrijven van voldoende personeel verzekerd blijven voor de plant- en oogstwerkzaamheden.

Dat verhaal is ook te horen bij andere fruit- en groentebedrijven. “Het is winter, dus we oogsten op dit moment niets”, zegt Jan Hasepslag, de directeur van diepvriesgroentebedrijf Ardo. “In onze magazijnen zitten grote voorraden bevroren groenten in bakken van duizend kilo. Die moeten allemaal herverpakt worden en in de winkel geraken. Door hamstergedrag krijgen tot driemaal meer bestellingen. Die kunnen we niet allemaal leveren door capaciteitsgebrek”, aldus Haspeslagh.

Bij Greenyard, een verkoper van verse en niet-verse groenten en fruit, is een gelijkaardige boodschap te horen. “Het is positief dat het oogstseizoen voor de deur staat. Als de coronacrisis in november uitbrak, hadden we een groot probleem. Maar we hebben veel lokale landbouwers en dat is een voordeel”, klinkt het.

Ook over de import maken de groentesector zich niet meteen zorgen. “De Europese Unie heeft landen opgeroepen om transport van voeding prioriteit te geven. Daar rekenen we op”, zegt een bron aan De Tijd. Elk voordeel heeft zijn nadeel, zo luidt het gezegde en dat is ook in dit geval aan de orde. “Het transport gaat op dit moment 25 procent efficiënter omdat er geen files zijn. Volgens de bedrijven kan een uitval van 20 procent van de vrachtwagenchauffeurs zeker opgevangen worden.

Wat Greenyard ook vaststelt, is dat het aanbod in de supermarkt er anders kan uitzien. “Nu is er geen probleem, maar mocht de situatie moeilijker worden, dan zetten we alles in op het strikt noodzakelijke”, zo is te horen. “Babybananassen bijvoorbeeld zijn dan niet de prioriteit. Supermarkten worden ook minder veeleisend wat betreft verpakkingen en hoe groenten en fruit er moeten uitzien.”

Vlees

Hamsteraars zorgen voor een overweldigende vraag naar vers vlees. Gezien de vleesproductie in eigen land groot is, lijkt de aanvoer gegarandeerd. “De varkens zijn gezond en wel”, zegt Jos Claeys van varkensvleesverwerker Westvlees. “Een groter probleem is de eventuele massale ziekte van slagers en versnijders, belangrijke knelpuntberoepen.” Ook het vervoer van levende dieren is een vak apart. Bij charcuteriemaker Ter Beke kampt men met andere zorgen. Zowat 80 procent van werknemers van de site in Veurne komt uit Noord-Frankrijk. De vrees is dat grensarbeid op een bepaald moment verboden wordt.

Ook slagers hebben de handen vol. “We hebben te weinig handen in de winkels om het te kunnen verkopen”, zegt Geert Ally van slagerijketen Buurtslagers. “Het aanbod werd wel vereenvoudigd om aan de vraag te voldoen. Zo hebben we geen gourmetschotels meer, maar wel gehakt.” Met minder arbeidsintensieve producten, kan het bedrijf in principe met 30 tot 40 procent minder bezetting de gevraagde volumes leveren. “Je kunt met 30 procent assortiment 80 procent van de klanten bedienen”, weet Ally.

Brood

Voor een aantal broodproducenten in ons land is een corona-uitbraak helaas geen nieuw fenomeen. Zowel diepvriesbroodmaker Vandemoortele als Puratos, dat levert aan zelfstandige en industriële bakkers, hebben Italiaanse fabrieken. “Daar is zeven procent van ons personeel afwezig, maar toch ondervinden we geen grote problemen”, zegt Vandemoortele-CEO Jules Noten. Puratos heeft mobiele teams van polyvalente arbeiders klaar, voor het geval er te weinig mankracht zou zijn in zijn fabrieken, ook in de vijf Belgische.

De bakkerijen zeggen voldoende ingrediënten te hebben. “Wij kunnen zeker twee tot drie weken overbruggen met onze huidige voorraad”, zegt Jacques Dossche van graanmaalderij Dossche Mills. Puratos heeft de voorbije weken extra voorraden ingekocht en ook in de magazijnen van zijn leveranciers ligt volgens het bedrijf voldoende stock. “Ook bij bakkers liggen nog voldoende voorraden, we merken dat ze nog steeds meer kopen dan normaal”, zegt CEO Daniel Malcorps.

Net als andere voedingsbedrijven ziet ook Vandemoortele transport als een gevoelig punt. “Dat gaat vandaag trager. Door veiligheidsmaatregelen mogen de leveranciers onze fabrieken niet meer in. Ons eigen personeel laadt de trucks uit”, klinkt het. CEO Jules Noten roept de overheid op het personeel van de voedingssector prioritair te behandelen bij kinderopvang. De vraag klinkt ook bij andere ondernemers in de voedingssector. “De overheid vraagt mensen niet te hamsteren, maar ze zou ook beter duidelijk zeggen dat de voedingssector een prioritaire behandeling krijgt. De Nederlandse overheid doet dat. Het stelt het personeel en de bevolking gerust”, stelt Jan Boone, CEO van Lotus Bakeries.