Statiegeld is stok achter de deur in verpakkingsplan

De Vlaamse regering is erin geslaagd een akkoord te bereiken over het veelbesproken afvalplan. Ook over het twistpunt van het statiegeld op blik en plastic flessen is een compromis bereikt. Er komen proefprojecten en indien de industrie haar doelstellingen niet haalt, zou er een algemene invoering van statiegeld kunnen komen in 2023. Dat er voorlopig geen statiegeldsysteem komt, ziet minister Schauvliege niet als een nederlaag. “Dit is een zeer ambitieus plan om zwerfvuil aan te pakken. En de doelstellingen die aan de sector worden opgelegd, zijn echt geen loze beloften.”

Het verpakkingsplan of afvalplan van minister van Omgeving Joke Schauvliege stond officieel niet op de agenda van de 'superministerraad', maar onder druk van N-VA en Open Vld werd het toch besproken. Over het plan is de voorbije weken en maanden hevig gediscussieerd. Iedereen was het er over eens dat er iets moet gebeuren aan het zwerfvuilprobleem, maar over de (on)zin van het invoeren van statiegeld op blikjes en plastic flessen liepen de meningen sterk uiteen. CD&V was voorstander, Open Vld en N-VA zagen statiegeld niet als dé oplossing voor het zwerfvuilprobleem.

Wat is er nu afgesproken? Er komt een heel pakket maatregelen dat in 2019 van kracht moet gaan. Het gaat om een verbod op gratis plastic kassazakjes en een verplichting om op evenementen herbruikbare bekers te gebruiken. De Vlaamse overheid en lokale besturen geven het goede voorbeeld door zelf afstand te doen van niet-herbruikbaar cateringmateriaal zoals plastic bekers en borden. Ook de vervelende en onnodige stickers op groenten en fruit worden verboden, tenzij ze echt nodig zijn (voor de versheidsdatum of scancode).

Bovenstaande maatregelen maken onderdeel uit van een wijziging van het Vlaams reglement betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen. Daarnaast heeft de regering ook het verpakkingsplan 2.0 van minister Schauvliege goedgekeurd. Dat is een ambitieus plan dat Vlaanderen verder op weg zet naar een circulaire economie en bijdraagt aan het verminderen van het zwerfvuil. De onderliggende principes zijn ‘de vervuiler betaalt’ en de materialenhiërarchie.

Dat wordt naar een handvol voornemens vertaald, van zo milieuvriendelijk mogelijke verpakkingen en het vermijden van zwerfvuil tot recycleren waar mogelijk en de kosten zo verdelen dat de juiste stimulansen worden gegeven. Het plan voorziet ook in scherpe doelstellingen voor de producenten van verpakkingen. Zo moeten zij tegen 2022 90 procent van de drankverpakkingen inzamelen en recycleren. Tegen 2025 moet 95 procent van alle huishoudelijke verpakkingen gerecycleerd worden. “Dat is beter dan Noorwegen dat nu vaak aangehaald wordt als voorbeeld”, zegt minister-president Geert Bourgeois.

Indien de doelstellingen niet gehaald worden, komen er zware boetes voor de sector. En indien de doelstellingen in 2023 nog altijd niet gerealiseerd zijn, is afgesproken dat de sector zelf een statiegeldsysteem moet uitwerken of een veralgemeend beloningssysteem. Er komen trouwens al proefprojecten met zo'n beloningssystemen. Dat systeem werkt niet met een waarborgformule zoals het statiegeld op glazen flessen, maar is eerder een variant op de bestaande papierslagen waarbij jeugdverenigingen of sportclubs zwerfvuil inzamelen tegen een bepaalde beloning. 

“Dit is een zeer ambitieus plan om zwerfvuil aan te pakken”, aldus minister Schauvliege. “En de doelstellingen die aan de sector worden opgelegd, zijn echt geen loze beloften.” Als sluitstuk voor het zwerfvuilbeleid komt er verscherpte handhaving. Zowel de pakkans als de boetes gaan omhoog. Eerder werd de strafmaat voor de veroordeling voor zwerfvuil verhoogd tot minimaal 800 euro. Voor de handhaving rekent de minister ook op de lokale besturen.

Comeos, de federatie voor handel en diensten is tevreden dat de engagementen van de sector gehonoreerd worden en dat de Vlaamse regering kiest voor een totaalaanpak. “Een zwerfvuilvrije omgeving is de verantwoordelijkheid van ieder van ons. Wat de handels- en voedingssector vandaag doet, gaant veel ruimer dan een statiegeldsysteem dat enkel op drankverpakkingen is gericht.” Niet alleen Comeos, ook de andere ondernemersorganisaties in ons land (Voka, Unizo, Buurtsuper.be) reageren positief op de maatregelen en op het uitblijven van statiegeld. Door de oppositie, sp.a en Groen, wordt teleurgesteld gereageerd omdat “de lobby van de industrie” het gewonnen zou hebben van een oplossing tegen zwerfvuil.